Ciąża zagrożona to nie koniec świata. Jak dbać o siebie i dziecko?

Mianem ciąży zagrożonej określa się ciążę, w której zachodzi wyższe ryzyko poronienia na wczesnym etapie. O ciążach zagrożonych mówi się również w kontekście wysokiego ryzyka porodu przed terminem albo narodzin dziecka z wadami rozwojowymi lub genetycznymi. Za ciąże podwyższonego ryzyka uważa się także wszystkie ciąże mnogie. Uważa się, że współcześnie nawet co piąta ciąża to ciąża podwyższonego ryzyka. 

Zwiększone ryzyko w ciąży może dotyczyć kobiet po 35 r.ż., osób obciążonych chorobami genetycznymi, osób, które już doświadczały poronień lub przedwczesnych porodów. Trudności z donoszeniem ciąży mogą mieć również kobiety ze zbyt niską lub zbyt wysoką masą ciała. Jednak z uwagi na coraz bardziej powszechne problemy z płodnością, trudno wskazać grupy szczególnego ryzyka. Ciąża zagrożona może dotyczyć także osób młodych, zdrowych, teoretycznie bez obciążeń. 

Objawy ciąży zagrożonej to m.in.: 

• krwawienie z dróg rodnych,
• plamienie z dróg rodnych,
• silne bóle brzucha,
• silne bóle kręgosłupa, narządów miednicy, bóle promieniujące na uda,
• silne bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia widzenia,
• silne obrzęki,
• rytmiczne skurcze macicy.

Ciąża zagrożona może również przebiegać bez podanych powyżej objawów. Niektóre symptomy mogą pojawiać się także w prawidłowym przebiegu ciąży. Wiele przyszłych mam skarży się na puchnięcie kończyn, szczególnie nóg. U części kobiet zdarzają się też na początku ciąży plamienia w terminach zbliżonych do miesiączki.

Zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem może być uwarunkowane różnymi czynnikami. Oznacza to, że niektóre ciąże uważa się za zagrożone od początku, a w innych przypadkach zagrożenie może pojawiać się na późniejszym etapie.

Ustalenie przyczyn zagrożenia ciąży pozwala na wdrożenie leczenia i profilaktyki. Wiele trudnych ciąż, nawet tych zagrożonych od początku, kończy się szczęśliwym rozwiązaniem. Najczęstsze przyczyny ciąży zagrożonej to:

• nieprawidłowa budowa anatomiczna kobiecych narządów rodnych –może ona powodować np. trudności z zagnieżdżeniem się zarodka lub przedwczesne rozwieranie i skracanie szyjki macicy;
• niedobór progesteronu;
• infekcje dróg rodnych;
• czynniki toksyczne dla ciąży (alkohol, papierosy, niektóre leki);
• głęboki stres i inne czynniki psychosomatyczne;
• choroby przewlekłe u matki np. astma, choroby serca, choroby wątroby, cukrzyca, epilepsja, nadciśnienie;
• przeszczepione narządy u matki i zażywane leki immunosupresyjne;
• wiek matki po 35 r.ż. lub przed 18 r.ż.;
• choroby zakaźne matki np. AIDS, cytomegalia, listerioza, ospa, odra, różyczka, toksoplazmoza;
• choroby autoimmunologiczne u matki;
• przyczyny embriopatologiczne – czyli wady genetyczne lub rozwojowe płodu. W przypadku wielu wad uniemożliwiających prawidłowy rozwój zarodka, dochodzi do naturalnych poronień. 

– Pierwsze miesiące ciąży to okres szczególnej wrażliwości na działanie czynników teratogennych – wyjaśnia magister pielęgniarstwa Agata Białas. – Zarodek narażony na działanie czynników teratogennych może obumrzeć. Czynniki te mogą prowadzić do powstania wad rozwojowych. Powstawanie narządów, czyli organogeneza,  to procesy uwarunkowane prawidłowymi interakcjami pomiędzy komórkami, substancją międzykomórkową i tkankami.

Dzięki postępom medycyny można skutecznie utrzymać ciążę do momentu, w którym dziecko jest w stanie przeżyć poza organizmem matki. Dlatego wiedząc, że twoja ciąża jest zagrożona, przede wszystkim nie panikuj. Stres nie pomaga. Choć na pewno towarzyszy ci wiele silnych emocji, zaufaj specjalistom. Myśl o tym, że jesteś w dobrych rękach. Możesz pomóc swojemu dziecku, zachowując spokój. 

Sposoby leczenia ciąży zagrożonej

W zależności od sytuacji, tygodnia ciąży i innych czynników, podejmowane jest leczenie ciąży zagrożonej. W jaki sposób można podtrzymać ciążę zagrożoną od początku? 

1. Podawanie progesteronu – dodatkowe dawki tego hormonu sprzyjają rozwojowi ciąży. Można podawać doustnie lub dopochwowo. 
2. Podawanie leków rozkurczowych, np. nospa, duże dawki magnezu, co zapobiega przedwczesnym skurczom.
3. Założenie pessara – specjalnego krążka podtrzymującego szyjkę macicy.
4. Zabiegi chirurgiczne – mogą dotyczyć zarówno narządów rodnych matki w razie ich nieprawidłowej budowy, jak i mogą być wykonywane u nienarodzonego jeszcze płodu/płodów. W przypadku ciąż mnogich dość częstym zabiegiem jest laserowe rozdzielanie układów krążenia, co zapobiega TTTS (twin to twin transfusion syndrome), czyli tzw. zespołowi przetaczania między bliźniętami, zespołowi transfuzji między płodowej.
5. Hospitalizacja pozwalająca na stałe monitorowanie ciąży i podawanie środków umożliwiających jej utrzymanie.
6. Wcześniejsze rozwiązanie ciąży na etapie pozwalającym dziecku na przeżycie poza organizmem matki, umożliwiające wdrożenie odpowiedniego leczenia lub podjęcie zabiegów operacyjnych. Dotyczy to także ciąż wielopłodowych, w których kontynuowanie ciąży może zwiększać ryzyko zgonu jednego lub kilku płodów.

Czego nie wolno w ciąży zagrożonej?

Unikaj wysiłku. W ciąży zagrożonej nie wolno podejmować nadmiernego wysiłku fizycznego. Szkodliwe mogą być nawet porządki w domu. Nie wahaj się prosić o pomoc. Ty i twoja ciąża są ważniejsze niż nieskazitelny dom. 

Unikaj kontaktu ze szkodliwymi produktami. Stan ciężarnej i płodu może pogarszać  np. dym papierosowy – dotyczy to wszystkich ciąż. Unikaj również kawy, napojów typu cola, surowych mięs, surowych ryb, serów pleśniowych.

Nie bierz gorących kąpieli. Zrezygnuj w tym czasie z sauny, jacuzzi, solarium, a także zabiegów u kosmetyczki. Nawet jeśli dotychczas nie miałaś problemów z farbowaniem włosów, w ciąży zagrożonej jesteś obciążona zwiększonym ryzykiem reakcji alergicznej. Substancje chemiczne mogą być nieobojętne dla płodu. 

Nie stosuj też masaży z użyciem olejków eterycznych. Zrezygnuj z zabiegów z użyciem ultradźwięków, prądów, lasera. 

Nie depiluj się woskiem lub depilatorem. Unikaj dotykania brzucha w ciąży zagrożonej – może to sprzyjać pobudzeniu macicy do skurczy.

Zaufaj lekarzom w ciąży zagrożonej

W ciąży zagrożonej słuchaj lekarza prowadzącego. W razie wątpliwości możesz skonsultować się z innym specjalistą. Podziękuj bliskim za dobre rady, ale zaufaj lekarzom. Nawet jeśli koleżanki lub kuzynki mogły w ciąży pracować, ćwiczyć, podróżować, to nie znaczy, że ty też możesz. Każda ciąża jest inna, więc nie lekceważ zaleceń medyków.

Będziesz miała jeszcze niejedną pracę, podróż, przygodę. W ciąży możesz być tylko ten jeden raz. Zadbaj o siebie w tym czasie jak najlepiej możesz. 

Bądź gotowa na różne scenariusze

Ciąża zagrożona to nie koniec świata. Wiele ciąż, nawet bardzo powikłanych i trudnych, kończy się szczęśliwie. Jednak nie wszystkie ciąże można doprowadzić do końca.

Zdarzają się poronienia. Zdarzają się porody tak wczesne, że dzieci nie mają szans przeżyć. Zdarzają się wady, które uniemożliwiają życie poza organizmem matki. W pierwszym trymestrze tracona jest nawet co szósta ciąża. W kolejnych dwóch miesiącach – co 50.  

Jeśli istnieje wysokie ryzyko straty ciąży, wstrzymaj się z urządzaniem pokoju dla dziecka, zakupem łóżeczka czy wózka. Obecnie zamówienie tych rzeczy online z błyskawiczną dostawą nie jest trudne. Na pewno trudniejsze jest zostanie z pustym łóżeczkiem, jeśli dziecka nie będzie. 

Dla każdej kobiety każda ciąża jest wyjątkowa. Jednak wiedz też, że nie jesteś jedyną osobą, która przechodzi przez ciążę zagrożoną lub traci ciążę. Jeśli potrzebujesz, skontaktuj się z psychologiem, grupą wsparcia, organizacją „Tęczowy kocyk” lub hospicjum perinatalnym.

W ciąży zagrożonej zaleca się leżenie, spokojny tryb życia, oszczędzanie się pod każdym względem. Lekarz podpowie ci, jak leżeć w ciąży zagrożonej. Zwykle zalecana jest pozycja z nogami uniesionymi do góry, ponieważ zapobiega to skracaniu szyjki macicy. Poza tym w tej pozycji obrzęki nóg są mniej uciążliwe. 

Jeśli jest duże ryzyko, że stracisz ciążę, zrezygnuj z imprez typu baby shower. Przyjdzie czas na świętowanie, gdy zostaniesz mamą. W razie niedonoszenia ciąży wspomnienia z tego czasu mogą być bolesne, jeśli zostaniesz z prezentami dla noworodka sama. 

W ciąży zagrożonej skonsultuj z lekarzem to, jak dużo możesz wstawać albo spacerować. Jeśli wskazane będzie ciągłe leżenie, dostosuj się do zleceń. Odpoczywaj – po narodzinach dziecka nie będziesz już miała okazji do spokojnego leżenia! Czytaj, oglądaj filmy i myśl pozytywnie.

Ekspertka Agata Białas – magister pielęgniarstwa, doktorantka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, autorka  artykułów z zakresu m.in. pielęgniarstwa ginekologicznego.