Kiedy wykonać dziecku szczepienie na meningokoki?

Meningokoki (łac. Neisseria meningitidis) to gram-ujemne bakterie, nazywane również dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wywołują one groźne zakażenia określane wspólną nazwą: inwazyjna choroba meningokokowa. 

Meningokoki występują w jamie nosowo-gardłowej, przenoszone są drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną z górnych dróg oddechowych. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu osoby podatnej z bezobjawowym nosicielem lub osobą chorą. Odsetek nosicieli jest większy w środowiskach zamkniętych.

Meningokoki zostały podzielone na 12 grup serologicznych. Najniebezpieczniejsze są serogrupy A, B, C, W, Y. Według danych KOROUN (Krajowego Ośrodka ds. Diagnostyki) w 2021 roku za największą liczbę zakażeń meningokokowych w Polsce odpowiadały meningokoki z serogrupy B. Najwięcej przypadków zakażeń występuje u niemowląt.

Wywołana przez meningokoki inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) może przebiegać jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy sepsa. Przebieg IChM jest gwałtowny, choroba może w kilka godzin doprowadzić do śmierci. Rzadziej meningokoki mogą wywoływać zapalenia, m.in. płuc, ucha środkowego, osierdzia, wsierdzia lub stawów. Zakażenie meningokokowe może także prowadzić do takich powikłań, jak: uszkodzenie mózgu, padaczka, niedosłuch, zaburzenia emocjonalne.

Inwazyjna choroba meningokokowa rozwija się bardzo szybko. Początkowo może dawać niecharakterystyczne objawy przypominające przeziębienie: pojawiają się gorączka, osłabienie, bóle mięśni i stawów. Tzw. objawy oponowe, obecne w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, to m.in. nudności, wymioty, sztywność karku, senność, światłowstręt, drgawki. Charakterystyczny objaw sepsy meningokokowej to wysypka wybroczynowa: plamki na ciele, które nie bledną pod naciskiem (pomocny będzie tzw. test szklanki – jeśli po przyłożeniu szklanki do ciała plamki nie bledną, jest to sygnał alarmowy – jak najszybciej udajmy się do szpitala bądź wezwijmy pogotowie).

Dostępne w Polsce szczepionki przeciwko meningokokom to:

• skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom serogrupy C – przeznaczone dla dzieci po ukończeniu drugiego miesiąca życia (należy podać im dwie dawki szczepionki w pierwszym roku życia oraz dawkę przypominającą w drugim roku życia) oraz dla młodzieży i dorosłych (należy podać pojedynczą dawkę);
• skoniugowane szczepionki czterowalentne przeciw serogrupom A, C, W-135 i Y – przeznaczone dla dzieci od drugiego miesiąca życia, młodzieży i dorosłych (pojedyncza dawka);
• szczepionki białkowe przeciw meningokokom serogrupy B – opracowana z wykorzystaniem technologii odwróconej wakcynologii, która może być podawana od drugiego miesiąca życia i starszym, oraz opracowana klasyczną metodą rekombinacji genetycznej – może być podawana dzieciom powyżej 10 lat i dorosłym.

Aby zapewnić dziecku pełną ochronę, powinnyśmy zaszczepić je przeciw wszystkim serogrupom. Szczepienie na meningokoki zabezpiecza także przed bezobjawowym nosicielstwem. Kiedy najlepiej szczepić na meningokoki? Jak najwcześniej. Niemowlęta najpierw powinny zostać zaszczepione przeciwko meningokokom serogrupy B (w tej grupie wiekowej wywołują najwięcej zakażeń), następnie warto podać szczepionkę czterowalentną, przeciw meningokokom serotypów A, C, W-135 oraz Y. Nie ma górnej granicy wieku, szczepionkę możemy podać w dowolnym momencie.

Kto powinien zaszczepić się na meningokoki? Szczepionka zalecana jest osobom narażonym na przebywanie w dużych skupiskach (tam, gdzie jest najwięcej bezobjawowych nosicieli). Do tej grupy należą m.in.:

• niemowlęta i dzieci (szczególnie te, które chodzą do żłobka, przedszkola lub szkoły, mają starsze rodzeństwo, uczęszczają do placówek oświatowych),
• młodzież i dorośli do 21 lat (szczególnie mieszkający w internatach, akademikach lub koszarach),
• dzieci i dorośli z grupy zwiększonego ryzyka zakażenia (m.in. z poważnymi zaburzeniami układu odpornościowego lub z usuniętą śledzioną).

Szczepienia na meningokoki są szczepieniami zalecanymi, musimy za nie zapłacić. Cena pojedynczej dawki szczepionki zależy od jej rodzaju – od około 100 do 400 złotych.

Do szczepienia na meningokoki nie trzeba się specjalnie przygotowywać, wizyta szczepienna będzie wyglądała tak samo jak wizyty związane z innymi szczepieniami. Szczepionka na meningokoki podawana jest domięśniowo – w udo lub (u starszych osób) w ramię.

Dziecko nie może być przeziębione – jeśli dostrzegasz objawy infekcji, przełóż szczepienie na inny termin. Nadwrażliwość na którykolwiek składnik szczepionki oraz reakcja anafilaktyczna, która wystąpiła po poprzedniej dawce szczepionki, to bezwzględne przeciwwskazania do szczepienia.

Szczepionki na meningokoki są bezpieczne, jednak – tak jak po każdym innym szczepieniu – mogą pojawić się niepożądane odczyny poszczepienne. Najczęściej pojawiają się objawy miejscowe: zaczerwienie, wrażliwość na dotyk, ból w miejscu wkłucia. Szczepionkę przeciwko serogrupie B zaleca się podać niemowlętom podczas oddzielnej wizyty – podawana łącznie z innymi szczepionkami zwiększa ryzyko pojawienia się gorączki.