Rozpoznajemy zapalenie ucha u niemowlaka. Jak pomóc dziecku?

Zapalenie ucha u niemowlaka to zazwyczaj ostre zapalenie ucha środkowego. Najczęściej chorują dzieci do drugiego roku życia – szczyt zachorowań to czas między szóstym a osiemnastym miesiącem życia. Zapalenie ucha u dziecka może mieć etiologię wirusową lub bakteryjną, najczęściej jest poprzedzone infekcją górnych dróg oddechowych, a najwięcej zachorowań przypada na sezon jesienno-zimowy.

Objawy zapalenia ucha środkowego to:

• ból ucha,
• gorączka,
• niepokój dziecka,
• niedosłuch,
• szum w uchu,
• przekrwienie,
• uwypuklenie błony bębenkowej,
• ropny wyciek.

Ropny wyciek może świadczyć o wysiękowym zapaleniu ucha.

Jak rozpoznać zapalenie ucha u niemowlaka? Przede wszystkim musimy obserwować dziecko – maluch nie powie nam, co go boli i gdzie. Niemowlę może pocierać ucho, chwytać za nie, być płaczliwe i rozdrażnione, mogą pojawić się dolegliwości ze strony układu pokarmowego (jak biegunka czy wymioty). Gdy niemowlę ma katar czy infekcję gardła, musimy być czujne. Gdy coś nas zaniepokoi, wybierzmy się do lekarza pediatry lub laryngologa. Specjalista dokładnie obejrzy wnętrze uszu otoskopem, postawi diagnozę i powie, jak mamy postępować.

W większości przypadków zapalenie uszu u niemowlaka mija szybko, jednak ważne jest, aby dziecko było pod kontrolą specjalisty. Nieleczone zapalenie ucha może przejść w postać przewlekłą lub nawracającą. Powikłania ostrego zapalenia ucha środkowego to:

• ostre zapalenie wyrostka sutkowatego,
• zapalenie błędnika,
• porażenie nerwu twarzowego,
• zapalenie piramidy kości skroniowej,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• ropień wewnątrzczaszkowy,
• zakrzepica zatoki esowatej,
• usznopochodne wodogłowie, sepsa.

Leczenie w dużej mierze zależy od wieku dziecka i objawów, jakie towarzyszą chorobie. Zapalenie ucha u noworodka i niemowlęcia do szóstego miesiąca życia wymaga wprowadzenia antybiotykoterapii. Leczenie zapalenia ucha u dzieci starszych, u których nie występują ciężkie objawy choroby, opiera się na postawie wyczekującej. Maluchowi podawane są jedynie leki przeciwbólowe (paracetamol lub ibuprofen). Po jakim czasie dolegliwości powinny ustąpić? U dzieci do drugiego roku życia poprawa powinna nastąpić w ciągu 24 godzin, u starszych – w ciągu 48-72 godzin. Jeśli po tym czasie dolegliwości nie ustąpią, wprowadzany jest antybiotyk.

Antybiotykoterapia w zapaleniu ucha dotyczy dzieci:

• do szóstego miesiąca życia,
• poniżej drugiego roku życia chorujących na obustronne zapalenie ucha,
• z wadami twarzoczaszki,
• z zespołem Downa,
• z zaburzeniami odporności,
• z nawracającym zapaleniem ucha.

Antybiotyk podaje się także wtedy, gdy objawy są nasilone (jak wysoka gorączka, niechęć do jedzenia) oraz w sytuacji, gdy pojawia się wyciek z ucha.

Zapalenie ucha środkowego o ciężkim przebiegu może wymagać zabiegu przecięcia błony bębenkowej. Wskazaniem do przeprowadzenia paracentezy jest także wysiękowe zapalenie ucha.

Wśród chorób uszu wyróżniamy:

• zapalenie ucha zewnętrznego,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie ucha wewnętrznego.

Zapalenie ucha zewnętrznego (nazywane także „uchem pływaka”) dotyczy głównie dzieci między piątym a czternastym rokiem życia. Najrzadziej chorują dzieci poniżej drugiego roku życia oraz dorośli powyżej dwudziestego roku życia. Za zapalenie ucha zewnętrznego odpowiadają bakterie lub grzyby, a szczyt zachorowań przypada na miesiące letnie. W przypadku niemowląt najczęściej mamy do czynienia z zapaleniem ucha środkowego. Ma to związek przede wszystkim z budową ucha (u najmłodszych trąbka słuchowa jest krótsza i węższa, co sprzyja spływaniu wydzieliny z nosogardła do ucha) i niedojrzałym układem odpornościowym. Z kolei zapalenie ucha wewnętrznego (zapalenie błędnika) to jedno z powikłań zapalenia ucha środkowego lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. 

Przyczyny zapalenia ucha u dzieci to:

• budowa ucha,
• niedojrzały układ odpornościowy (a co za tym idzie – częste przeziębienia),
• przerost migdałka gardłowego,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• alergia,
• predyspozycje genetyczne,
• czynniki takie, jak krótkie karmienie piersią czy palenie papierosów w obecności dziecka.

Profilaktyka zapalenia uszu związana jest przede wszystkim wspieraniem odporności dziecka oraz szczepieniami ochronnymi – przeciwko pneumokokom oraz grypie.