Co oznacza makrosmia płodu?

Makrosomią określana jest zbyt duża masa urodzeniowa dziecka. W praktyce określenia tego używa się dla noworodków ważących ponad 4 kg. Często zamiennie z makrosomią stosowane jest pojęcie hipertrofii, chociaż ich znaczenie nie jest takie samo. Hipertrofią określa się stan, w którym płód na podstawie swojej masy ciała znajduje się powyżej 97. percentyla dla danego wieku ciążowego. Makrosomia zaś to masa ciała noworodka przekraczająca najczęściej 4 lub 4,5 kg. 

Podejrzenie makrosomii (lub hipertrofii) pada najczęściej w ostatnim trymestrze ciąży, gdy lekarz ginekolog w trakcie badania USG szacuje masę dziecka. Aby określić szacowaną masę płodu (EFW), należy zmierzyć:

• długość kości udowej (FL), 
• obwód brzucha (AC), 
• obwód głowy (HC),
• wymiar dwuciemieniowy (BPD),
• w niektórych przypadkach długość kości ramiennej (HL) i wymiar poprzeczny móżdżku (TCD).

Bardzo duże ryzyko wystąpienia makrosomii istnieje szczególnie w przypadku ciąż powikłanych cukrzycą ciążową (GDM). Jest to m.in. związane ze zwiększonym przezłożyskowym transportem glukozy, co w konsekwencji prowadzi do nadmiernego rozwoju tkanki tłuszczowej u płodu. 

Na wystąpienie makrosomii płodu bardziej narażone są również kobiety otyłe. Nie należy zapominać też o tym, że dziecko może być po prostu większe z powodu wysokiego wzrostu rodziców, a także dużej masy urodzeniowej matki. 

Czasami podejrzenie makrosomii może również wynikać z błędnego określenia wieku ciąży. Przykładowo jeśli kobieta miesiączkowała nieregularnie, może okazać się, że ciąża jest tak naprawdę starsza, niż sądzą lekarze, i dlatego dziecko w badaniu USG pod koniec ciąży jest większe. Aby uniknąć tego rodzaju pomyłek, podczas USG I. trymestru na podstawie długości ciemieniowo-siedzeniowej (CRL) określany jest dokładny wiek ciąży i w przypadku różnic z datą wyliczoną na podstawie ostatniej miesiączki modyfikuje się termin porodu.

Makrosomia płodu może nieść za sobą groźne konsekwencje szczególnie pod koniec ciąży oraz podczas porodu. Więcej porodów w takiej sytuacji musi zakończyć się cięciem cesarskim. W przypadku makrosomii płodu występuje bowiem ryzyko wystąpienia dystocji barkowej, czyli niemożliwości urodzenia barków, i zatrzymania porodu drogami natury. Im większa masa ciała dziecka, tym większe jest ryzyko wystąpienia urazów porodowych zarówno u matki, jak i u noworodka. Dystocja barkowa może bowiem doprowadzić np. do złamania obojczyka czy uszkodzenia splotu ramiennego u dziecka, a także spowodować urazy pochwy lub krocza kobiety.

W wyniku hiperinsulinomii u dziecka zwiększa się również jego zapotrzebowanie na tlen, a co za tym idzie, szczególnie pod koniec ciąży jest ono narażone na niedotlenienie. Poza tym zwiększa się także diureza płodu, a w konsekwencji dochodzi do rozwoju wielowodzia, mogącego mieć również negatywne konsekwencje. Makrosomia może też doprowadzić do późniejszych powikłań w kolejnych latach życia dziecka, ponieważ jest ono bardziej narażone na wystąpienie otyłości, cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia makrosomii płodu, przyszła mama powinna zadbać o prawidłową masę ciała jeszcze przed zajściem w ciążę. Bardzo ważne jest też wykonywanie badań zgodnie z zaleceniami, aby w porę wykryć ewentualną cukrzycę ciążową i nie dopuścić do długotrwale utrzymującej się hiperglikemii. Najczęściej leczenie cukrzycy ciążowej rozpoczyna się od modyfikacji diety kobiety ciężarnej i wprowadzenia aktywności fizycznej, a jeśli to nie przynosi skutku, konieczne jest sięgnięcie po insulinę.

Makrosomia płodu z uwagi na możliwe konsekwencje wymaga regularnego monitorowania dobrostanu, szczególnie pod koniec ciąży. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań hipertrofii, gdy szacowana masa dziecka kobiety chorującej na cukrzycę wynosi ponad 4250 g, wykonywane jest elektywne cesarskie cięcie. Podobnie jest w przypadku, gdy różnica obwodu brzucha i wymiaru dwuciemieniowego płodu w USG jest większa niż 2,6 cm. W przypadku porodu drogami natury groziłoby to wystąpieniem wspomnianej dystocji barkowej.

Infografika formalności po porodzie