Bezsenność u dzieci – jak sobie z nią poradzić?

Bezsenność u dzieci może mieć charakter pierwotny lub wtórny, co oznacza, że towarzyszy innym chorobom. 

Do najczęstszych przyczyn bezsenności u dzieci zaliczymy:

• przewlekły stres,
• zaburzenia lękowe,
• traumatyczne przeżycia,
• problemy społeczne,
• niewłaściwe nawyki związane ze snem,
• niewłaściwą dietę (spożywanie substancji pobudzających – kofeina, guarana),
• zaburzenia rytmu dobowego,
• przyjmowanie niektórych leków,
• ząbkowanie,
• kolkę,
• infekcje powodujące niedrożność górnych dróg oddechowych,
• choroby somatyczne.

U przedszkolaków lub starszych dzieci możemy mówić również o bezsenności behawioralnej. 

– Bezsenność behawioralna jest definiowana jako powtarzające się trudności związane z zasypianiem, czasem trwania snu, konsolidacją lub jakością snu, pojawiające się mimo adekwatnego do wieku czasu i możliwości snu i skutkujące upośledzeniem funkcjonowania dziecka lub rodziny w ciągu dnia – pisze Anna Ivanenko w artykule „Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń snu u dzieci” opublikowanym w publikacji „Pediatria po Dyplomie”.

Bezsenność behawioralna u dzieci została podzielona na dwa typy:

• bezsenność behawioralna z braku dyscypliny – dziecko opóźnia lub stawia opór przed położeniem się do łóżka o określonej porze;
• bezsenność behawioralna warunkowa – dochodzi do powstania nieodpowiednich lub świadczących o nieprzystosowaniu uwarunkowań np. kołysanie, karmienie, oglądanie telewizji lub obecność rodzica w łóżku. Nieobecność pewnych uwarunkowań może powodować znaczące opóźnienie w pojawieniu się snu i w konsekwencji zmniejszenie całkowitego czasu snu.

W przypadku niemowląt, które nie potrafią jeszcze się porozumiewać, określenie przyczyn bezsenności jest stosunkowo trudne. By odkryć, czym spowodowana jest bezsenność u małych dzieci, powinniśmy rozważyć czy maluch jest najedzony, nie boli go brzuszek, nie zmaga się z kolkami. Bezsenność u rocznego dziecka często jest wynikiem ząbkowania.

Sen, będący stanem fizjologicznym, sprzyja wypoczynkowi i regeneracji całego organizmu dziecka. Sen wpływa na optymalną aktywność układu odpornościowego. Dodatkowo to podczas snu zachodzi część procesów związanych z rytmem biologicznym, zależnych od określonej fazy snu, np. wyrzut hormonu wzrostu. Ile czasu powinno spać dziecko? Długość snu ulega zmianom w czasie życia dziecka. Noworodek przesypia większość dnia – potrzebuje od 16 do 18 godzin snu. Z kolei zapotrzebowanie na sen u dwulatka maleje do 13 godzin, a przedszkolakowi wystarczy 10 godzin ciągłego snu.

Bezsenność u dzieci pojawia się stosunkowo często, nawet do 30 proc. maluchów w wieku od 1 do 3 lat ma problemy z zasypianiem, a aż u 15 proc. dzieci w wieku od 4 do 10 lat pojawia się opór przed położeniem się spać. Bezsenność u dzieci to trudności z zasypianiem, niechęć przed pójściem spać, opór przed położeniem się do łóżka, a także trudność z utrzymaniem ciągłości snu. Maluchy często nie chcą zasypiać bez rodziców, nie chcą spać w swoim łóżeczku, wybudzają się w nocy. Problemy ze snem skutkują przemęczeniem, rozdrażnieniem, sennością, zaburzeniami koncentracji i pamięci. Utrudniają funkcjonowanie w ciągu dnia.

By dziecko przesypiało całą noc powinniśmy przestrzegać wszystkich zasad higieny snu. 

Rutyna i rytuały związane z zasypianiem

Zachowanie rutyny i regularnych godzin zasypiania – niezależnie od tego czy dziecko idzie do przedszkola, szkoły, czy ma dzień wolny – jest bardzo istotne. Przestrzeganie pewnych etapów i stałej rutyny przed zaśnięciem, tj. kąpiel o stałej porze, czytanie bajki czy delikatny masaż przed snem, da dziecku poczucie bezpieczeństwa i uporządkowania. Po przebudzeniu maluch nie powinien wylegiwać się w łóżku przez kolejne godziny, a wstać, umyć zęby, ubrać się. 

Wyciszenie przed snem

Co najmniej godzinę przed snem, a najlepiej dwie, warto zapewnić dziecku czas relaksu i wyciszenia. Zabawa w wannie, czytanie książeczki, słuchanie wyciszającej muzyki lub delikatny masaż pomogą maluchowi zrelaksować się i szybciej zasnąć. Przed snem unikajmy włączania dziecku telewizora, gier, głośnej muzyki. Zrezygnujemy także z aktywności fizycznej i zabaw pobudzających. 

Ograniczenie korzystania z komputera

Warto sprawdzać, ile czasu w ciągu dnia dziecko spędza przed urządzeniami emitującymi spektrum niebieskiego światła, tj. komputer, telewizor, smartfon, tablet. Czas powinien być dostosowany do wieku dziecka.

Unikanie napojów z kofeiną

Nie powinniśmy podawać dziecku napojów gazowanych zawierających w składzie kofeinę, która pobudza organizm. 

Jedzenie przed snem

Choć opinie na ten temat są podzielone, to warto znaleźć złoty środek. Zdaniem niektórych, dzieci nie powinny jeść co najmniej godzinę przed snem, z kolei inni uważają, że jedzenie przed położeniem się do łóżka nie jest niczym złym. Jednak faktem jest, że głodne dziecko, z burczącym brzuszkiem, będzie miało problemy z zaśnięciem. Tłusty i ciężkostrawny posiłek zjedzony tuż przed położeniem się spać również będzie miał niekorzystny wpływ na sen dziecka. Dlatego przed snem powinniśmy przygotować lekkostrawną kolację.