Skąd się bierze i jak leczyć świerzb u dziecka?

Świerzb to zakaźna choroba wywoływana przez pasożyta – świerzbowca ludzkiego. Głównym objawem świerzbu u dzieci jest bardzo silny i uporczywy świąd, który nasila się po rozgrzaniu ciała w sytuacjach takich, jak kąpiel czy wysiłek fizyczny. W przypadku nieco starszych dzieci zmiany skórne lokalizują się najczęściej między palcami, na bocznych powierzchniach dłoni i stóp, pośladkach, pachwinach czy pod pachami oraz na bocznych powierzchniach tułowia. W przypadku niemowląt zmiany skórne mogą występować na całym ciele. Najczęściej mają one charakter drobnych grudek lub pęcherzy, które z czasem ulegają zakażeniu bakteriami i zmieniają się w strupy, krostki oraz nadżerki. 

Do zakażenia dochodzi poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną, np. podczas spania w jednym łóżku czy przytulania. Świerzbowiec jest w stanie przeżyć kilka dni poza organizmem człowieka, dlatego istnieje możliwość zakażenia poprzez kontakt z ubraniami, na których znajduje się pasożyt. Po przedostaniu się na powierzchnię skóry człowieka, samice drążą korytarze w głąb skóry, a na ich dnie składają jaja. Świąd skóry jest spowodowany nie tylko drążeniem korytarzy przez świerzbowca, ale także silnym odczynem alergicznym, który ma miejsce z powodu obecności pasożyta.

Rozpoznanie świerzbu u dzieci możliwe jest przede wszystkim w oparciu o objawy. Podstawą do rozpoznania w takiej sytuacji są charakterystyczne zmiany skórne oraz wywiad wskazujący na zakażenie tym pasożytem. Niekiedy jednak postawienie diagnozy nie jest tak proste. W niektórych sytuacjach lekarze decydują się na wdrożenie odpowiedniego leczenia, a poprawa stanu dziecka po jego zastosowaniu sugeruje, że był to świerzb. W przypadku braku odpowiedzi na leczenie, dostępne są bardziej specjalistyczne badania, takie jak:

• Biopsja skóry – pozwala uwidocznić fragmenty pasożyta oraz jego jaja. Jest to również jedyny sposób, aby w stu procentach potwierdzić zakażenie świerzbowcem.
• Oznaczenie przeciwciał w klasie IgE oraz specjalnych krwinek białych – eozynofilów. Zarówno przeciwciała jak i ten rodzaj leukocytów nie jest charakterystyczny dla świerzbu i może występować nie tylko w przypadku zakażenia innymi pasożytami, ale także przy zwykłej alergii. 
• Badanie zeskrobin naskórka – cechuje je niska czułość, a samo badanie wymaga doświadczenia lekarza.
• Badanie dermatoskopem i uwidocznienie charakterystycznych dla świerzbowca zmian na skórze.

Najważniejszą zasadą leczenia świerzbu jest objęcie terapią nie tylko chorego dziecka, ale także reszty domowników, bez względu na to, czy występują u nich objawy czy też nie. W Polsce w leczeniu świerzbu stosuje się przede wszystkim leki o działaniu miejscowym. Pierwszy wybór stanowi z reguły lek przeciwpasożytniczy – permetryna. Jest ona stosowana jako 5-procentowa maść, a jej działanie jest najlepiej udokumentowane. Do innych leków stosowanych w leczeniu świerzbu u dziecka zalicza się również m.in. benzoesan benzylu czy preparaty siarki. Są to środki znacznie tańsze niż permetryna, jednak w krajach zachodnich powoli odchodzi się od ich stosowania ze względu na nieprzyjemny zapach oraz silne działanie alergizujące. Miejscowe preparaty najlepiej stosować po kąpieli na całe ciało od szyi w dół, jednak to lekarz, w oparciu o posiadaną wiedzę medyczną, poinformuje jak korzystać z danego preparatu. Bardzo ważne jest również szczególne przestrzeganie higieny osobistej wszystkich domowników w czasie trwania kuracji.

Świerzb sam w sobie w ogromnej większości przypadków nie prowadzi do trwałych powikłań. Problematyczny jest jednak świąd, który może znacząco utrudniać maluszkowi codzienne funkcjonowanie. Co więcej, w polskich realiach, mimo że każdy z nas może zarazić się świerzbowcem, choroba ta jest stygmatyzująca i dodatkowo może wpłynąć na relacje z rówieśnikami. 

W przypadku nieleczonego lub błędnie leczonego świerzbu może dojść do zakażenia bakteryjnego zmian skórnych. W takim wypadku zmiany te przyjmują bardziej charakter krostek, a płyn surowiczy w ich wnętrzu staje się ropny. Mimo iż z reguły bakterie znajdujące się w zmianach skórnych nie prowadzą do infekcji uogólnionej, to dodatkowo nasilają świąd, co tylko potęguje złe samopoczucie dziecka. Z tego powodu bardzo ważne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia i stosowanie się do wszelkich zaleceń lekarza, a także szczególne dbanie o higienę osobistą.