Powiększone migdałki u dziecka – od A do Z

Migdałki to skupiska tkanki limfatycznej, która mają za zadanie niszczyć drobnoustroje oraz produkować przeciwciała. Jest to niezwykle istotny, szczególnie u dzieci, element układu odpornościowego. Wyróżnia się m.in. migdałki podniebienne oraz trzeci migdałek – gardłowy (adenoid).

Większość powiększonych migdałków u dziecka pojawia się w przebiegu trwającej infekcji lub już po jej zakończeniu. Za jej wystąpienie odpowiedzialne mogą być zarówno wirusy, jak i bakterie. W czasie infekcji dochodzi do odczynu zapalnego w obrębie tkanki limfatycznej, a co za tym idzie do powiększenia migdałków. Jeśli stan ten utrzymuje się przewlekle lub często nawraca, mamy do czynienia z trwałym przerostem migdałka. Co ciekawe, przerost migdałka uważa się za istotny, jeżeli wypełnia on co najmniej 60 proc. objętości nosogardła i prowadzi do wymienionych niżej objawów. 

Warto pamiętać o innych niż infekcyjne przyczynach prowadzących do powiększenia migdałków u dzieci. Są to: choroba refluksowa przełyku, narażenie na dym tytoniowy czy też alergiczny nieżyt nosa.

Poza stwierdzeniem za pomocą wzroku, że migdałki mają większe rozmiary, ich powiększenie można podejrzewać na podstawie prezentowanych przez dziecko objawów. Dzieci z powiększonymi migdałkami:

• oddychają przez szeroko otwartą buzię, 
• śpią także z otwartą jamą ustną,
• chrapią, 
• skarżą się na utrudnione i bolesne przełykanie, 
• pogarsza się ich węch.

Można także usłyszeć charakterystyczną mowę nosową lub tzw. kluskowatą. Wielu rodziców zauważa również u swoich dzieci tzw. twarz adenoidalną, która charakteryzuje się otwartymi ustami oraz wadą zgryzu.

W przypadku, gdy rodzice zauważą powiększone migdałki u dziecka, powinni udać się z nim na wizytę do lekarza pediatry. Jeśli mamy do czynienia z infekcją, niezbędna może się okazać antybiotykoterapia. Nie należy natomiast leczyć anginy na własną rękę, gdyż jednym z jej możliwych powikłań są ropnie okołomigdałkowe.

Lekarz najczęściej stawia diagnozę na podstawie badania laryngologicznego – rynoskopii przedniej i tylnej. W przypadku bezdechów wykonywane jest badanie polisomnograficzne. 

Operacja usunięcia migdałków (tzw. tonsillektomia) jest jedną z najczęściej wykonywanych operacji  u dzieci. U wielu z nich faktycznie migdałki są wyraźnie powiększone, jednak nie sam rozmiar jest wskazaniem do zabiegu. Największe rozmiary migdałki osiągają około 8. roku życia dziecka, lecz w kolejnych latach często zmniejszają się one samoistnie. Powiększone migdałki usuwa się w przypadku nawracających angin paciorkowcowych, ropnia okołomigdałkowego oraz obturacyjnego bezdechu podczas snu. Ostatnie schorzenie jest bezwzględnym wskazaniem do usunięcia zarówno migdałków podniebiennych, jak i gardłowego.

U dzieci powiększenie migdałków najczęściej mija wraz z końcem infekcji. Zdarza się jednak, że przerost utrzymuje się, utrudniając dziecku codziennie funkcjonowanie. Powiększone migdałki mogą prowadzić bowiem do zwężenia dróg oddechowych i pojawienia się bezdechów podczas snu, które prowadzą do hipoksji, a tym samym np. epizodów zakrzepowo-zatorowych u dzieci. Poza tym bezdech senny objawia się nadmierną sennością w trakcie dnia oraz zaburzeniami koncentracji, co jest szczególnie uciążliwe dla dzieci w wieku szkolnym.

Co więcej, dziecko oddychające cały czas przez jamę ustną wdycha nieogrzane i suche powietrze, a co za tym idzie, bardziej narażone jest na infekcje dróg oddechowych. Ponadto powiększony migdałek może także blokować ujście trąbki słuchowej i utrudniać ewakuację wydzieliny z jam bębenkowych. To prowadzi w konsekwencji do nawracających zapaleń uszu, a także niedosłuchu przewodzeniowego. Stan taki może również skutkować powstaniem perlaka. 

Należy mieć na uwadze ryzyko związane z ewentualną chorobą nowotworową. Pilną diagnostykę wykonuje się w sytuacji, gdy mamy do czynienia z asymetrycznym przerostem migdałka podniebiennego, który nastąpił szybko i towarzyszą mu: powiększenie węzłów chłonnych szyi, hepatosplenomegalia, a także spadek masy ciała, gorączka i nocne poty. W takiej sytuacji usuwa się migdałek, który podlega następnie badaniu histopatologicznemu.