Wstrząs mózgu u dziecka – dowiedz się, co zrobić!

Ryzyko wstrząśnienia mózgu pojawia się, gdy dziecko mocno uderzy się w głowę. Rodzice nierzadko obawiają się konsekwencji „wstrząsu” mózgu po innego rodzaju wypadkach, jednak niepotrzebnie. Wstrząśnienie mózgu może wystąpić wyłącznie w wyniku uderzenia głową. Jednak nie każdy wypadek tego typu kończy się wstrząśnieniem mózgu.

Bardzo częstym zmartwieniem rodziców są „wypadki” niemowlaków. Małe dzieci, które dopiero uczą się raczkować, czołgać, przewracać z boku na bok, często ulegają takim wypadkom. Tempo postępów rozwoju ruchowego potrafi zaskoczyć rodziców – wystarczy chwila nieuwagi, by dziecko spadło z łóżka. Wówczas możliwe jest uderzenie w głowę. Czy po takim wypadku możliwe jest wstrząśnienie mózgu?

– Po każdym uderzeniu w głowę powinniśmy obserwować dziecko pod kątem objawów wstrząśnienia mózgu, takich jak nadmierna senność czy wymioty. Jednak warto wiedzieć, że wstrząśnienie mózgu u dzieci nie występuje zbyt często. Organizm dziecka jest przygotowany na etap rozwoju ruchowego, w którym wypadków zdarza się więcej. Nawet gdy dochodzi do złamania, jest ono inne niż u dorosłego człowieka. Kości dziecka są jak zielone gałązki – nie pękają całkowicie, lecz łamią się częściowo i są giętkie – mówi pediatra Alicja Sapała-Smoczyńska.

Z kolei kości czaszki noworodka nie są ze sobą w pełni zrośnięte, dzięki czemu dziecko może przejść przez kanał rodny. Małe dzieci mają tak zwaną rezerwową objętość wewnątrzczaszkową, która zmniejsza ryzyko urazu. Z biegiem lat czaszka zamyka się, utwardza, a mózg szczelnie ją wypełnia. 

– Dodatkowo mózg otoczony jest oponą twardą, która jest nierozciągliwa. Z jednej strony chroni to dobrze mózg, ale jednocześnie wzrost ciśnienia po urazie przenosi się na naczynia i drogi nerwowe, powodując w mechanizmie nagłego przyspieszenia i opóźnienia ich przerwanie. (…) Opisane uwarunkowania anatomiczne i fizjologiczne powodują, że dynamika narastania objawów pourazowych i stanu zagrożenia życia u dzieci w wieku szkolnym jest duża i stosunkowo długi okres do wystąpienia objawów typowych u niemowlęcia jest u dziecka w wieku szkolnym bardzo krótki – pisze dr hab. med. Stanisław Kwiatkowski z Katedry Chirurgii Dziecięcej Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie.

Wstrząśnienie mózgu to łagodna postać urazowego uszkodzenia mózgu. Jednak wstrząśnienie mózgu nie pozostawia zmian, nie dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego. To zaburzenie czynności mózgu, którego objawy mijają samoistnie po stosunkowo krótkim czasie.

Objawy wstrząśnienia mózgu mogą wystąpić nawet po 3 dniach od urazu. Najszybciej objawów wstrząsu mózgu należy spodziewać się ok. 15-30 minut od uderzenia. Najważniejsze jest jednak pierwszych 12 godzin po urazie. W tym czasie należy czujnie obserwować dziecko.

Do objawów wstrząśnienia (wstrząsu) mózgu należą:

• nudności,
• wymioty,
• bóle głowy,
• zaburzenia pamięci,
• ospałość,
• zaburzenia koordynacji ruchowej oraz równowagi,
• zaburzenia mowy i koncentracji ,
• nadwrażliwość na dźwięk i światło,
• utrata przytomności (wstrząśnienie mózgu 3. stopnia).

Małe dzieci po każdym uderzeniu zaczynają płakać, to naturalny odruch. Jednak to, czy uda się je uspokoić, może być wskazówką na temat stanu dziecka. – Jeśli dziecko udaje się ukoić i po wypadku zachowuje się ono normalnie oraz nie występują jakiekolwiek objawy wstrząśnienia mózgu, nie ma konieczności jechania na SOR – wyjaśnia pediatra Alicja Sapała-Smoczyńska. – Często zdarza się, że małe dziecko, gdy długo płacze, jest później zmęczone i może wykazywać objawy senności. Taka ospałość po wypadku i płaczu nie powinna budzić niepokoju, o ile dziecko nie zasnęło na kilka godzin – dodaje.

Po uderzeniu w głowę warto też sprawdzać źrenice dziecka. – Nieprawidłowe źrenice to objaw wstrząśnienia mózgu, który rodzice mogą z powodzeniem sprawdzać samodzielnie. Zdrowe dziecko, które nie doznało wstrząśnienia mózgu, będzie miało równe źrenice – w lewym i prawym oku będą one równe – wyjaśnia pediatra.

Konsekwencje nieleczonego wstrząśnienia mózgu mogą być bardzo poważne. Dlatego bardzo ważna jest czujność na objawy po urazie głowy. Powikłania po wstrząśnieniu mózgu u dzieci to najczęściej zespół powstrząśnieniowy. Objawia się on bólami i zawrotami głowy, które nawracają przez wiele tygodni.

Konsekwencje wstrząśnienia mózgu mogą być krótkofalowe lub długofalowe. Do krótkofalowych zaliczane są silne bóle głowy, kłopoty z koncentracją oraz gwałtowne zmiany nastroju. Z kolei do długofalowych powikłań wstrząśnienia mózgu zalicza się zaburzenia psychiczne, problemy neurologiczne oraz długotrwałą utratą pamięci. Należy również sprawdzić, czy w wyniku urazu głowy nie powstał krwiak.

Choć objawy wstrząsu mózgu mijają samoistnie, nie oznacza to, że dziecko nie powinno przebywać pod opieką lekarza. Przeciwnie – leczenie wstrząśnienia mózgu i obserwacja są konieczne.

Dziecko, u którego podejrzewa się wstrząśnienie mózgu, poddaje się badaniom neurologicznym. Należy wykonać RTG głowy, tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Dzięki temu można określić, czy mózg nie został uszkodzony. Jeśli lekarze stwierdzą wystąpienie wstrząśnienia mózgu, dziecko pozostaje pod opieką lekarską przez kilka dni. W tym czasie podawane są leki, które pomagają złagodzić przykre objawy. 

Dziecko po wstrząśnieniu mózgu powinno odpoczywać zarówno od wysiłku fizycznego, jak i umysłowego, w tym od patrzenia w ekran, czytania i pisania. Na początku leczenia zaleca się leżenie, dopiero w kolejnych dniach pomaga się dziecku wstać i stopniowo wrócić do aktywności ruchowej. Jeśli wszystko jest w porządku, dalsza część leczenia może odbywać się w domu. Dziecko może otrzymać zwolnienie z zajęć szkolnych, w tym na pewno z wychowania fizycznego. Po kilku tygodniach należy wykonać badania kontrolne.