Jak nauczyć dziecko mówić?

Na samym początku warto uświadomić sobie, że każde dziecko jest inne i rozwija się we własnym tempie – co oznacza, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na tak zadane pytanie, ani tym bardziej uniwersalnego sposobu na to, jak nauczyć dziecko mówić. 

Każde dziecko przychodzi na świat z umiejętnością wydawania dźwięków, czego przejawem jest chociażby płacz, stękanie czy jęczenie. Mniej więcej w drugim miesiącu życia maluch zaczyna wydawać nowe dźwięki – samogłoski „a”, „e”, „o”, „y”, „u”, co stanowi rezultat przepływu powietrza przez struny głosowe. W dalszej kolejności pojawia się głużenie, czyli wydawanie przez dziecko dźwięków typu „agu”, „kli”, „tli”, „bwe” etc. i ono również nie ma funkcji komunikacyjnej. Pomiędzy 4. a 6. miesiącem życia dziecko zwykle zaczyna gaworzyć, co ma już znamiona intencjonalnej komunikacji. Polega ono na łączeniu samogłosek ze spółgłoskami, czego rezultatem są takie dźwięki, jak np. „ga-ga”, „ma-ma” itp. Gaworzenie jest ważnym elementem w rozwoju mowy dziecka.

Pierwsze słowa dziecko powinno zacząć wypowiadać pomiędzy 9. a 15. miesiącem życia – wtedy maluch zwykle próbuje naśladować mowę dorosłych, czego efektem są mniej lub bardziej udane próby. Pierwsze słowa są wynikiem łączenia ze sobą tych samych sylab, w efekcie zazwyczaj z ust dziecka pada: „mama”, „tata”, „baba”, „papa”. W tym czasie dziecko nie tylko zaczyna wypowiadać pierwsze wyrazy, ale także rozumieć znacznie więcej komunikatów, rozpoznawać swoje imię, a także łączyć nazwy osobowe z konkretnymi osobami bądź przedmiotami. W kolejnych miesiącach życia dziecko zaczyna tworzyć zdania, złożonego z dwóch wyrazów, np. „daj to”, „daj misia”, „idź tam” itp. Większość dzieci zaczyna komunikować się w sposób zamierzony pomiędzy 18. a 24. miesiącem życia.

Ważnym etapem w rozwoju mowy dziecka jest okres pomiędzy 2. a 3. rokiem życia – w tym czasie maluch, jeszcze na poziomie bardzo intuicyjnym, zaczyna opanowywać zasady gramatyki, chociaż popełnia sporo błędów. Rodzice, którzy zastanawiają się, jak nauczyć dziecko mówić, w tym czasie powinni korygować te błędy, chociaż dobrze mieć świadomość, że mogą one pojawiać się do końca okresu przedszkolnego. Pełną sprawność językowo-komunikacyjną dziecko powinno osiągnąć do 9. roku życia.

Dorośli odgrywają niezwykle ważną rolę w procesie rozwoju mowy dzieci, ponieważ  pierwsze intencjonalne komunikaty dźwiękowe maluchów wynikają z naśladowania osób z najbliższego otoczenia. Dlatego nasza rola w tej nauce jest niezwykle istotna. Wsparcie rozwoju mowy jest ważne już na etapie życia płodowego, mówienie „do brzucha” wspomaga rozwój układu nerwowego, który odpowiada m.in. za mowę. Istotne jest również wspomaganie nauki mowy dziecka wówczas, gdy zaobserwujemy, że odstaje ono w tym zakresie od rówieśników. Znaczące odstępstwa od innych dzieci są sygnałem, że należy skonsultować się z lekarzem lub z logopedą. 

Rozwój mowy dziecka należy wspierać już od pierwszych dni życia przez cały okres dzieciństwa, kiedy może ono napotkać różne trudności m.in. w przyswojeniu zasad gramatyki czy wymawiania stosunkowo trudnych głosek jak np. „r” czy też „sz”, „cz”, „ż” „dz” itp. Jak nauczyć dziecko mówić? Oto kilka wskazówek: 

• Częste mówienie do dziecka – maluch uczy się mówić przez naśladowanie dźwięków wydawanych przez dorosłych. Rozmowa z dzieckiem jest ważna na każdym etapie jego życia, gdyż dzięki niej zwiększa swój zasób słownictwa. Co ważne, jeśli mówimy do małego dziecka, warto mówić nieco wolniej i prostymi słowami. 
• Czytanie dziecku bajek – to niezwykle istotne nie tylko ze względu na rozwój emocjonalny dziecka, ale również z uwagi na poznawanie nowych słów. Podczas czytania bajek warto modulować głos, by utrzymać zainteresowanie dziecka. 
• Przeprowadzanie ćwiczeń logopedycznych – świetnie sprawdzi się masaż języka np. za pomocą łagodnej pasty do zębów dla dzieci. Dzięki temu możemy stymulować mowę dziecka, a także usprawniać jego narządy artykulacyjne. 
• Sprawdzanie, czy dziecko oddycha przez nos – jednym z elementów mogących przyczyniać się do opóźnienia rozwoju mowy, a także powstawania wad wymowy i nieprawidłowego ustawienia zgryzu jest niewłaściwy sposób oddychania (przez usta). Dlatego warto zwracać na to uwagę od najmłodszych lat życia dziecka. Trzeba też często oczyszczać nosek dziecka z wydzieliny.

Nauka mówienia jest procesem rozpoczynającym się już na etapie życia płodowego i trwającym mniej więcej do 9. roku życia. W tym czasie warto obserwować postępy dziecka w tym zakresie, a ewentualne wątpliwości konsultować z lekarzem lub logopedą. Wśród elementów, na które dobrze zwrócić uwagę podczas nauki mówienia, należy wymienić:

• brak reakcji dziecka na dźwięki z otoczenia,
• opóźniony rozwój psychofizyczny, 
• mała aktywność głosowa – brak gaworzenia po upływie 6. miesiąca życia, 
• oddychanie dziecka przez usta, nadmierne ślinienie się, 
• wady zgryzu, np. przodozgryz, tyłozgryz, które prowadzą do nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka.