Strach ma wielkie oczy, czyli czego boją się dzieci i jak sobie z tym radzić?

Dziecko do 2.-3. roku życia nie potrafi wyobrazić sobie, że mama wychodząc z domu, „za jakiś czas” wróci. Czas jest dla nich względny, kiedy ktoś znika, znika na zawsze. Właśnie tego boją się dwulatki i trzylatki – zniknięcia mamy. 

Dziecko w tym wieku może odczuwać wiele różnych lęków:

Strach przed kąpielą

Niekiedy gwałtowna reakcja na wodę jest instynktowna – w przeszłości dziecko przestraszyło się albo wywróciło się w wodzie. Każde takie doświadczenie może skutkować strachem przed kąpielą. Czasami dziecko boi się kąpieli, kiedy jest głodne, wie już bowiem, że czas rozbierania, kąpania i przygotowywania do kolacji przedłuża czas głodu. Starsze dzieci boją się kąpieli, bo wiedzą, że to oznacza rychły koniec dnia i zabawy. 

Strach przed nowymi miejscami

Wiele dzieci boi się nowych miejsc. Są tak przyzwyczajone do swojej rutyny domowej, że każde odstępstwo wybija je z rytmu i wprawia w stres. Nowe miejsce to inne odgłosy, inne cienie na ścianie i inne atrakcje w ciągu dnia. 

Strach przed ciemnością

„Strach ma wielkie oczy” – mówimy, a w przypadku małych dzieci prawda ta ma większe znaczenie niż u dorosłych. Wyobraźnia u małych dzieci nie racjonalizuje tego, co widzi. Dopiero z wiekiem dziecko zaczyna rozumieć, że cień na ścianie to tylko odbicie lampki, a nie potwór, który wyłania się z ciemności. Tak samo jest z odgłosami, które w cichej przestrzeni urastają do ogromnych rozmiarów. Warto zresztą wyobrazić sobie, jak kilkuletnie dziecko widzi świat – wszystko jest ogromne. Nic dziwnego, że dzieci boją się ciemności, bo nawet nas, dorosłych, nocne doświadczenia wzrokowe czy słuchowe mogą przestraszyć. 

Straszne sny

Oglądane w tym wieku bajki często pokazują dziecku świat nieznanych mu wcześniej obrazów i emocji. Tak silnie zapadają mu w pamięć, że często wracają w nocy. Koszmary senne budzą dzieci od najmłodszych lat, jednak dopiero dzieci trzy, czteroletnie potrafią powiedzieć, co im się śniło. Zazwyczaj mówią o goniącym ich potworze.

Strach przed innymi dziećmi

Dziecko boi się innych dzieci, kiedy są hałaśliwe i agresywne. Strach ten potrafi nawet paraliżować naturalną potrzebę zabawy z innymi. Dzieci nieśmiałe i lękliwe będą chować się za mamą i z daleka obserwować bawiące się dzieci. Wiele dzieci boi się nieznajomych i od maleńkiego potrzebuje trochę czasu, by oswoić się z nimi. 

Strach przed zwierzętami

Źródłem strachu u dziecka mogą być także duże zwierzęta. Dziecko boi się psa, kiedy ten głośno ujada lub przestraszył je swoją gwałtownością. Bywa też, że pies potrąci i przewróci dziecko na ziemię albo nawet chwyci zębami za rączkę. Takie doświadczenia mogą wywołać fobię nawet na całe życie. 

Źródłem strachu u dzieci może być wiele czynników, nawet rodzic, jeśli zachowuje się zbyt głośno i agresywne, lub, co najgorsze, stosował przemoc wobec dziecka.

Wielu rodziców i opiekunów popełnia błąd, kiedy bagatelizuje lęki dziecka. Nie powinno się traktować strachu jako objawu słabości czy traktowania rozmowy o nim jako niedozwolonego czy zakazanego. 

Dziecko ma prawo bać się nowych sytuacji czy zaskakujących doświadczeń. Zazwyczaj jest to dla niego zupełnie nowa sytuacja. Dziecko codziennie poznaje coś nowego, co może być potencjalnym źródłem lęku. Dlatego warto dać dziecku czas, by oswoiło się ze strachem i nauczyło się z nim sobie radzić.

Warto pamiętać, że lęk jest naturalną i nieuniknioną częścią życia każdego z nas – od narodzin do śmierci. Strach jest nam bardzo potrzebny, bo dzięki niemu oceniamy, na ile niebezpieczna jest dana sytuacja. To właśnie dzięki niemu dziecko uczy się reagowania na wydarzenia i odróżnia prawdę od wyobrażeń. Dziecko, które nie ma poczucia lęku, jest częściej narażone na niebezpieczne sytuacje. Dlatego trzeba pomagać dziecku w oswajaniu lęków, zapewniając mu w takich sytuacjach poczucie bezpieczeństwa. 

Nasza rola w oswajaniu lęków jest priorytetowa, bo to nasza postawa wobec lęków dziecka zaważy na jego podejściu do nowych wydarzeń. 

Warto też pamiętać, że niektóre sytuacje lękowe nie przeminą z wiekiem, przepracowane i oswojone, ale będą bardzo głęboko zakorzenione. W takim przypadku warto skorzystać z pomocy psychologa.