Zgrzytanie zębami u dzieci – co zrobić?

Bruksizm to patologiczne zgrzytanie zębami lub ich zaciskanie, które dotyczy dzieci w każdym wieku, także niemowląt. Maluchy zgrzytają zębami w dzień lub w nocy podczas snu. – Bruksizm występuje u około jednej dziesiątej populacji osób dorosłych, nie wszystkie z nich wymagają jednak interwencji leczniczej. Wśród dzieci w wieku 3–6 lat zaburzenie to jest stwierdzane u około 47,6 proc. W zależności od zastosowanej metody diagnostycznej częstość bruksizmu w czasie snu u dzieci i młodzieży określa się na 3,5–40,6 proc. populacji – piszą Grzegorz Zieliński, Aleksandra Byś i in. w artykule Czynniki ryzyka bruksizmu w czasie snu u dzieci – przegląd literatury opublikowanym w publikacji wydawnictwa Pediatria i Medycyna Rodzinna.

Przyczyny zgrzytania zębami u dzieci nie są do końca poznane. Duży wpływ na pojawienie się tego rodzaju przypadłości mają:

• Zaburzenia emocjonalne i sytuacje stresowe – w chwilach emocjonalnego napięcia i z powodu niedojrzałości mięśniowo-nerwowej maluchy mogą zaciskać zęby i nimi zgrzytać.
• Zaburzenia neurologiczne zwiększają prawdopodobieństwo zgrzytania zębami u dziecka.
• ADHD – dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi mogą zgrzytać zębami o każdej porze dnia i nocy. 
• Zaburzenia psychiczne – w szczególności z grupy zaburzeń lękowych, np. fobie, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
• Oddychanie buzią – występuje korelacja między oddychaniem przez usta a bruksizmem u dzieci.
• Czynniki miejscowe – zaburzenia zgryzowo-zwarciowe są zaburzeniami przejściowymi – zęby wyrastają i zmienia się cały układ zębowy. Normą jest bruksizm u dzieci w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe. 
• Zaburzenia snu – maluch, który chrapie w nocy i ma problemy ze snem, często budzi się i zgrzyta zębami. Zwężone drogi oddechowe powodują, że dziecko wysuwa żuchwę do przodu (by ułatwić sobie oddychanie), co powoduje, że zęby się o siebie ocierają.  
• Ból głowy – zgrzytanie zębami u dzieci może być reakcją na odczuwany ból, np. głowy czy ucha.  
• Przeziębienie – maluch może zgrzytać zębami, gdy jest mu zimno i ma dreszcze, przykładowo podczas przeziębienia, któremu towarzyszy gorączka.

Jak zauważają autorzy cytowanej publikacji: – Niewątpliwie rozwód rodziców jest dla ich  dzieci  bardzo  stresującym  przeżyciem,  można  więc  przypuszczać, że stres wywołany złą sytuacją rodzinną będzie predysponował dziecko do występowania bruksizmu.

O ciekawej zależności między występowaniem bruksizmu u dzieci a biernym paleniem papierosów pisze Jacek Grygalewicz w artykule Bruksizm u dzieci – czy wszyscy go widzą i słyszą? opublikowanym w czasopiśmie „Pediatria po Dyplomie”: – Wiadomo, że nikotyna pobudza acetylocholinową i glutaminową transmisję synaptyczną i ułatwia uwalnianie dopaminy. W warunkach tytoniowego zadymienia stężenie nikotyny i dopaminy wzrasta, co między innymi prowadzi do zwiększenia aktywności mięśni twarzy. Skutkiem narażenia dzieci na dym tytoniowy jest również utrudnienie zasypiania i zwiększenie liczby przebudzeń oraz ogólnej motorycznej aktywności w czasie snu – czytamy w publikacji. 

W większości przypadków zgrzytanie zębami u dziecka ustępuje samoistnie i nie jest powodem do niepokoju. Choć dzieci najczęściej z bruksizmu wyrastają, zdarzają się oczywiście wyjątki. 

Skutkiem ocierania i zaciskania zębów jest ból dziąseł, szczęki i żuchwy, a także gorszy stan uzębienia. Może też być przewlekły ból głowy, w szczególności w okolicy skroni, gdyż mięsień skroniowy przymocowany jest do boków czaszki. Długotrwałe ocieranie się zębów doprowadza do nadmiernego starcia szkliwa. Bruksizm może powodować przewlekłe stany lękowe i stres. A także to, że zęby mleczne wypadną za wcześnie. 

Maluchy, które zgrzytają zębami, często także zagryzają wargi, wewnętrzne strony policzków i obgryzają paznokcie. Można dostrzec u nich zaczerwienienia i siniaki na języku lub wewnętrznej stronie policzka. 

Jeśli zgrzytaniu zębami nie towarzyszą niepokojące objawy, nie wymaga ono leczenia, jest niegroźne i ustąpi samoistnie. Kiedy rodzice zaobserwują u dziecka przewlekłe stany lękowe i stres, bóle głowy, nadmierne starcie szkliwa czy uszkodzenie zębów, warto skonsultować się ze stomatologiem i ewentualnie psychologiem. 

W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę nadmiernego zgrzytania zębami i postarać się ją wyeliminować. Wbrew obiegowym opiniom za zgrzytanie zębami u dziecka nie odpowiadają pasożyty. 

Jeśli u źródła bruksizmu leży stres, należy w miarę możliwości wyeliminować jego przyczynę. Często oczekiwany rezultat przynosi szczera rozmowa, poświęcenie dziecku większej uwagi czy stosowanie technik relaksacyjnych. Niekiedy niezbędna okazuje się pomoc psychologa. 

Jeśli zęby zostały uszkodzone, zalecane jest założenie szyny relaksacyjnej, czyli specjalnej przezroczystej nakładki stosowanej w nocy na górne zęby. Nakładka chroni zęby przed ścieraniem. Szyna przygotowywana jest dla każdego pacjenta indywidualnie na podstawie wycisku zębów. Warto pamiętać, że nie wyeliminuje ona źródła zgrzytania zębami, lecz zminimalizuje skutki. W przypadku gdy bruksizm doprowadził do znacznych uszkodzeń, konieczna będzie pomoc protetyka lub ortodonty.