Dziecko nie przybiera na wadze – co z tym zrobić?

Zdrowy noworodek urodzony o czasie waży średnio 3,5 kilograma. Choć w pierwszych dniach życia dochodzi u malucha do fizjologicznego ubytku masy ciała, nie powinien on przekraczać 10 proc. masy urodzeniowej. Dziecko powraca do pierwotnej wagi ciała w ciągu dwóch tygodni. W następnych tygodniach obserwuje się systematyczny wzrost masy ciała, świadczący o prawidłowym karmieniu niemowlęcia. 

Choć każde dziecko rośnie we własnym tempie, rodzice powinni monitorować ten proces począwszy od pierwszych miesięcy życia niemowlęcia. Zgodnie z przyjętymi normami dzienny przyrost masy ciała noworodka powinien wynosić 20-30 gramów na dobę (140-210 gramów tygodniowo) aż do trzeciego miesiąca życia. Natomiast w kolejnych miesiącach jest to odpowiednio: 20 g/24 h od czwartego do szóstego miesiąca, 12 g/24 h między siódmym a dwunastym miesiącem, 8 g/24 h między trzynastym a osiemnastym miesiącem oraz 6 g/24 h między dziewiętnastym a dwudziestym czwartym miesiącem życia. Przyjmuje się także, że niemowlę powinno podwoić swoją masę urodzeniową w piątym lub szóstym miesiącu życia oraz potroić ją w jedenastym lub dwunastym miesiącu. 

Czemu dziecko nie przybiera na wadze? Dziecko może nie przybierać na wadze z kilku przyczyn: 

• jest karmione w ciągu dnia niewystarczającą ilość razy, 
• pory karmienia są nieregularne,
• dziecko ma problemy ze ssaniem piersi/piciem mleka z butelki wynikające np. z rozszczepu podniebienia lub schorzeń neurologicznych, 
• niemowlę wymiotuje, ma biegunki, ulewa pokarm z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego,  
• u dziecka występują zaburzenia wchłaniania spowodowane celiakią, mukowiscydozą, alergią na białka mleka krowiego lub zespołem krótkiego jelita, 
• dziecko ma zwiększone zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe w przebiegu takich chorób jak mukowiscydoza, nowotwory czy wrodzone wady serca. 

Jeśli rodzicowi wydaje się, że dziecko je, a nie przybiera na wadze, powinien ocenić rozwój dziecka przy pomocy siatek centylowych, które przedstawiają w postaci wykresu rozkłady różnych cech, w tym wzrostu i masy ciała w zależności od płci i wieku. Istnieją dwa rodzaje siatek centylowych. Z pierwszej z nich, opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia, powinno się korzystać do trzeciego roku życia dziecka. Natomiast drugą, tzw. siatkę centylową OLA/OLAF, stosuje się od trzeciego do osiemnastego roku życia.  

Za pomocą siatek można określić, w którym kanale centylowym znajduje się dziecko. Jeśli maluch zostanie przypisany poniżej 3-10 centyla lub powyżej 90-97 centyla oznacza to, że przyrost masy ciała dziecka jest odpowiednio za niski/wysoki. Taka sytuacja wymaga konsultacji z lekarzem. Powodem do niepokoju powinien być także spadek lub wzrost na siatce o dwa kanały centylowe. Podczas wizyty lekarskiej pediatra przeprowadza z rodzicami wywiad oraz bada fizykalnie dziecko. Lekarz może także zlecić wykonanie dalszej diagnostyki, w tym badanie ogólne moczu oraz pomiar stężenia hemoglobiny i albumin w surowicy krwi. 

Prawidłowa technika karmienia oraz przystawianie noworodka do piersi na żądanie zapewniają dziecku stały dostęp do pokarmu. Noworodek wymaga nawet od ośmiu do dwunastu karmień na dobę odbywających się co jedną bądź dwie godziny. Niemowlę je trochę rzadziej, średnio co dwie lub trzy godziny. O tym, że dziecko się najada, świadczy nie tylko ilość karmień, ale i długość ich trwania. Na efektywne karmienie wskazuje ssanie każdej piersi przez około 10-15 minut. Mama powinna słyszeć odgłosy przełykania przerywane momentami odpoczynku. Karmione dziecko uspokaja się i staje się zrelaksowane. Najedzone dziecko moczy około pięciu lub sześciu pieluch dziennie. 

Po ukończeniu szóstego miesiąca życia do diety dziecka wprowadza się pokarmy uzupełniające i jednocześnie kontynuuje karmienie piersią bądź mlekiem modyfikowanym. Niemowlę poznaje nowe smaki, z czasem uczy się jeść z ręki i łyżeczki oraz pić z kubka otwartego. Rodzice powinni pamiętać, że to oni decydują, co dziecko zje i kiedy, ale dziecko ma wybór, ile zje.  

Każde dziecko rodzi się z umiejętnością samoregulacji stanu głodu i sytości i rozwija tę kompetencję wraz z wiekiem. Dzięki temu zarówno niemowlę, jak i starsze dziecko wiedzą, ile powinny zjeść. Rodzic nie powinien więc dawać dziecku jedzenia na siłę i karać go, gdy czegoś nie zjadło. Takie zachowanie może bowiem wpływać negatywnie na apetyt malucha. Straszenie dziecka słowami typu „“jeśli teraz nie zjesz, nie dostaniesz nic aż do kolacji” może wywołać u dziecka upór i sprawić, że w złości nic już nie zje. Dobra atmosfera przy stole to podstawa. 

Apetyt można poprawić, przygotowując dla dziecka potrawy, które szczególnie lubi. Po kilku tygodniach wprowadza się kolejne dania lub produkty, nie przymuszając do jedzenia ich w całości. Dobrze jest nakładać małe porcje dań – dziecko nie poczuje się przytłoczone ilością jedzenia, a w razie potrzeby samo poprosi o dokładkę. Im bardziej atrakcyjny wizualnie posiłek, tym chętniej niemowlę będzie chciało go skosztować. Na wzmocnienie apetytu dobre są też przekąski między posiłkami – najlepiej zachęcać dziecko do jedzenia zdrowych produktów – warzyw lub owoców. 

Bibliografia: 

1. Tom Lissauer, Graham Clayden, “Pediatria”, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012. 
2. Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67. 
3. Zbigniew Kułaga i wsp., “Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia”, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2015, T. 12, 119-135.