Witamina E dla dzieci – właściwości, dawkowanie, źródła 

Witamina E nie jest pojedynczą substancją, a grupą związków organicznych, w których skład wchodzą tokoferole i tokotrienole. Podobnie jak witaminy A, D i K, witamina E jest rozpuszczalna w tłuszczach – z wyglądu wszystkie jej postacie przypominają bezbarwne lub jasnożółte i lepkie oleje. Najczęściej można więc ją spotkać w formie płynnej lub jako składnik miękkich kapsułek i kosmetyków. 

Tak jak i inne witaminy, wit. E pełni istotne role w prawidłowej pracy ludzkiego organizmu. Jest silnym antyoksydantem wymiatającym wolne rodniki i chroniącym komórki przed stresem oksydacyjnym. Dodatkowo uczestniczy w procesach metabolicznych, reguluje pracę układu odpornościowego i odpowiada za prawidłowy rozwój neurologiczny. Liczne funkcje prozdrowotne czynią ją szczególnie ważną dla utrzymania zdrowia dziecięcego organizmu.

Badania nad aktywnością witaminy E wskazują, że obok silnych właściwości przeciwutleniających: 

• Wpływa na przekaźnictwo sygnałów w obrębie komórek. 
• Stabilizuje błony komórkowe. 
• Reguluje aktywność komórek układu odpornościowego. 
• Uczestniczy w hamowaniu agregacji płytek krwi. 
• Wzmacnia i uelastycznia naczynia krwionośne. 
• Bierze udział w procesach metabolicznych. 
• Kontroluje stany zapalne. 
• Reguluje ekspresję genów. 
• Wpływa na wydajność poznawczą, wspierając procesy uczenia się i zapamiętywania. 

Korzyści z jej prozdrowotnych właściwości można czerpać nie tylko dbając o dostarczanie odpowiedniej ilości witaminy E z dietą, ale również stosując ją na skórę. W kosmetyce szczególnie docenia się jej działanie antyoksydacyjne – chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i działaniem promieni UV. Działa też silnie nawilżająco i odżywiająco, poprawia elastyczność skóry, łagodzi podrażnienia, a w połączeniu z witaminą A sprawdza się w leczeniu trądziku i egzemy.  

U dzieci szczególnie istotne są funkcje immunologiczne i neurologiczne witaminy E. Jej niedobór może prowadzić do upośledzenia odporności a w konsekwencji częstszych i poważniejszych infekcji. Naukowcy z Arabii Saudyjskiej w przeprowadzonym w 2019 roku badaniu obejmującym 120 uczniów w wieku 15-18 lat zaobserwowali również jej istotną rolę w procesach uczenia się. U osób odznaczających się lepszymi wynikami w nauce i wyższą aktywnością fizyczną obserwowano wyższe stężenia witaminy E w krwi.

Niedobór witaminy E może się jednak objawiać nie tylko spadkiem odporności i pogorszeniem funkcji poznawczych. U osób nieprzyjmujących odpowiednich ilości tej witaminy obserwuje się również między innymi: 

• osłabienie mięśni, zmęczenie, 
• pogorszenie wzorku i zaburzenia koordynacji ruchowej, 
• spadek koncentracji, rozdrażnienie, 
• zwiększone ryzyko rozwoju infekcji, chorób sercowo-naczyniowych i procesów zapalnych, 
• spadek funkcji poznawczych i choroba choroby Niemanna-Picka („dziecięcy Alzheimer”). 

Brak witaminy E jest szczególnie niebezpieczny u dzieci, a zwłaszcza noworodków, u których może prowadzić do rozwoju niedokrwistości, zaburzeń wzroku, dysplazji oskrzelowo-płucnej, a nawet nagłego zgonu. Istotne jest więc dbanie o prawidłową podaż witaminy E w diecie oraz regularne badania w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów.

Witamina E jest substancją egzogenną – nieprodukowaną przez ludzki organizm – dlatego niezbędne jest dostarczanie jej w diecie. Występuje zarówno w produktach roślinnych, jak i zwierzęcych. Główne źródła witaminy E to między innymi: 

• oleje roślinne – oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, olej krokoszowy, 
• produkty zbożowe, nasiona i orzechy, 
• warzywa – pomidory, brokuły, czerwona papryka, brukselka, szpinak, 
• owoce – brzoskwinie, czarne porzeczki, jagody, maliny, 
• ryby – łosoś, śledź, mintaj, 
• produkty odzwierzęce – jaja, mleko i nabiał, 

Chcąc zadbać o prawidłowy poziom witaminy E w diecie dziecka warto włączyć do niej kasze, produkty pełnoziarniste, ciemne pieczywo i nabiał. Ze względu na możliwy rozkład witaminy E pod wpływem wysokiej temperatury warto zadbać również o obecność w jadłospisie świeżych warzyw i owoców. Sprawdzić się mogą zdrowe sałatki z dodatkiem nasion słonecznika lub pestek dyni i dressingiem z oleju roślinnego.

Polskie normy ustalone przez Instytut Żywności i Żywienia określają dzienne zapotrzebowanie na witaminę E u dzieci, w zależności od wieku, na poziomie: 

• Niemowlęta: 

• 0-6 miesięcy – 4 mg 
• 7-12 miesięcy – 5 mg 

• Dzieci: 

• 1-6 lat – 6 mg 
• 7-9 lat – 7 mg 

• Chłopcy 10-18 lat – 10 mg 
• Dziewczynki 10-18 lat – 8 mg 

Witamina E jest szeroko rozpowszechniona w pokarmie i zrównoważona dieta zazwyczaj wystarczy do pokrycia jej dziennego zapotrzebowania. Na niedobory narażone są jednak osoby zmagające się z zaburzeniami trawienia i/lub wchłaniania – np. chorujące na celiakię, mukowiscydozę czy chorobę Leśniowskiego-Crohna. W przypadku trudności w dostarczeniu odpowiedniej ilości witaminy E z dietą, z pomocą przychodzą suplementy diety. Zazwyczaj dostępne są one w formie płynnej (krople) lub miękkich kapsułek, często w połączeniu z innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Okresową suplementację witaminy E można również rozważyć w czasie infekcji i problemów trawiennych.

Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu a ich niedobory niosą za sobą wiele negatywnych skutków. Nie inaczej jest z witaminą E, wpływającą na odporność i procesy poznawcze dzieci. Planując jadłospis dla swoich pociech, warto zadbać o ich zdrowie, zapewniając im odpowiednią ilość witaminy E – włączając do posiłków oleje roślinne, nasiona oraz duże ilości świeżych warzyw i owoców. 

Bibliografia: 

1. Gałęska E. Niedobory witaminowe u dzieci w wieku szkolnym, a zdolność uczenia się. Prace Naukowe WSZIP T. 2021, 50(1):137-152.
2. Jarosza M, Rychlik E, Stoś K, Charzewska J. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020; str. 181-184. https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/normy_zywienia_2020web.pdf  [dostęp: 28.12.2023 r.]  
3. Zielińska A, Nowak I. Tokoferole i tokotrienole jako witamina E. CHEMIK 2014, 68(7):585–591.