Zapalenie stawów u dzieci – rozpoznanie i postępowanie

Zapalenie stawów, jak sama nazwa wskazuje, ma związek z zapaleniem występującym w obrębie jednego lub grupy stawów. Stawy są to ruchome połączenia kości. Stan zapalny może powstawać na skutek rożnego rodzaju urazów, infekcji czy chorób autoimmunologicznych. 

Zapalenie stawów u dzieci może mieć charakter reumatyczny. Wśród chorób o tym podłożu wyróżnia się młodzieńcze, idiopatyczne zapalenie stawów oraz łuszczycowe zapalenie stawów. Aż 50 proc. przypadków młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym. Łuszczycowe zapalenie stawów najczęściej występuje u dzieci, których rodzice chorują na łuszczycę.

Jeśli zapalenie stawów pojawia się po infekcji, może być to reaktywne zapalenie stawów. Najczęściej ma ono charakter popaciorkowcowy i jest konsekwencją przechorowania anginy lub szkarlatyny. Ten typ określany jest także jako zapalenie odczynowe, tzn. związane z infekcją toczącą się poza narządem ruchu. Jeśli zostanie wyleczona, objawy stawowe najczęściej ustępują.

Najczęściej rozpoznanie zapalenia stawów stawianie jest na podstawie objawów klinicznych oraz wykonanych badań laboratoryjnych i obrazowych. Dzięki nim specjalista jest w stanie stwierdzić,  jaka jest przyczyna prezentowanych przez dziecko symptomów. Wśród badań laboratoryjnych najczęściej wykonywane są: morfologia krwi, badanie CRP, OB, posiew krwi oraz poziomy przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), a także stężenie czynnika reumatoidalnego (RF), oznaczenie antygenu HLA B27 oraz poziomu przeciwciał anty-CCP. Aby rozpoznać reaktywne zapalenie stawów badane jest stężenie ASO, czyli antystreptolizyny O, której obecność świadczy o infekcji paciorkowcowej wywoływanej przez S. pyogenes. Poza tym lekarze często zlecają również badanie RTG i USG stawu. Specjalista może również skierować na rezonans magnetyczny lub badanie scyntygraficzne kości. Czasami też wykonywane jest badanie płynu stawowego z okolicy zajętego stawu. 

Należy pamiętać, że ból stawów u dzieci może być związany z bardzo poważnymi schorzeniami, jakimi są choroby nowotworowe. Dlatego też w diagnostyce bardzo ważne jest, aby wykluczyć te najgroźniejsze przyczyny.

Typowym objawem zapalenia stawów u dzieci jest ból stawów oraz ich obrzęk. Może dotyczyć jednego stawu lub wielu z nich. Dotyka stawów kolanowych, ale też barkowego czy nadgarstków i palców rąk. Rodzice zauważają także, że dziecko zaczyna utykać lub unika stawania na jednej nodze. Czasami pojawia się również wysypka na ciele. Poza tym dziecko może gorączkować i prezentować objawy infekcji. W przebiegu młodzieńczego, idiopatycznego zapalenia stawów może również dojść do zajęcia stawu skroniowo-żuchwowego. Dziecko ma wtedy problem z otwarciem ust oraz gryzieniem, ponieważ sprawia mu to ból.

W przypadku wystąpienia u dziecka objawów sugerujących zapalenie stawów bardzo ważna jest odpowiednia diagnoza. Dlatego też nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty. Zapaleniami stawów zajmują się najczęściej lekarze reumatolodzy, lecz pierwsza konsultacja może odbyć się w gabinecie pediatry, lekarza rodzinnego, lub, gdy objawy są ostre i niepokojące, na izbie przyjęć. 

Leczenie zapalenia stawów zależy od rodzaju schorzenia i jego przyczyny. Dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnostyka i postawienie rozpoznania przez lekarza specjalistę. Często opieka nad małym pacjentem opiera się na stosowaniu leków, ale też na fizjoterapii. Czasami niezbędne są iniekcje dostawowe. W celu zmniejszenia bólu i zapalenia stosowane są leki należące do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Niezwykle ważna jest także odpowiednia aktywność fizyczna i ruch. 

W przypadku młodzieńczego, idiopatycznego zapalenia stawów w ostatnim czasie stosowane są nowe leki – leki biologiczne. Poza tym lekiem wykorzystywanym w spowalnianiu postępu choroby jest metotreksat. Glikokortykosteroidy, które są bardzo skutecznymi lekami przeciwzapalnymi, niosą w dłuższej perspektywie sporo powikłań, dlatego stosuje się je w przypadku objawów opornych na inne dostępne terapie.