Przedszkole leśne – czy warto je wybrać?

Przedszkole leśne to po prostu przedszkole, które mieści się na łonie natury. Zamiast sali zabaw mamy łąki i polany. Zamiast ścian – zieleń drzew. Zamiast zabawek – patyki, liście, kamienie. Czyli najlepsze zabawki na świecie! 

Pierwsze leśne przedszkola były oddolnymi inicjatywami, gdzie jedna osoba sprawowała opiekę nad dziećmi krewnych i znajomych. Pojawiały się od połowy XX wieku m.in. w Szwecji, ale i w Szkocji czy innych częściach Wielkiej Brytanii. Jednak sięgając dalej wstecz, można powiedzieć, że natura od zawsze stanowiła najlepszy plac zabaw i prawdziwą nauczycielkę życia. 

Idea formalnych leśnych przedszkoli pochodzi ze Skandynawii. Tam maluchy są chętnie zabierane na dwór, hartowane. Skandynawskie dzieci nie są przegrzewane ani opatulane w wiele warstw ubrań. Czy słońce, czy deszcz, czy nawet temperatura oscylująca wokół zera – to wszystko warunki, w których dzieci mogą przebywać na dworze. I naprawdę wychodzi im to na zdrowie. 

W Polsce leśne przedszkola powstają… jak grzyby po deszczu, jeśli pozostajemy w leśnym kręgu skojarzeń. Placówki takie dysponują zwykle również pewną zadaszoną przestrzenią, na wypadek np. pogorszenia warunków atmosferycznych. Priorytetem jest jednak przebywanie na dworze i nauka oraz zabawa w zgodzie z naturą. Średnio 80 proc. dnia przedszkolaki spędzają na zewnątrz. 

– Badania pokazują, że bycie w zgodzie z naturą jest najlepszym regulatorem systemu nerwowego człowieka. Jest to szczególnie istotne dla dzieci, u których ośrodkowy układ nerwowy dopiero się rozwija. Deficyty w kontaktach z przyrodą objawiają się między innymi przebodźcowaniem, brakiem odporności, zaburzeniami integracji sensorycznej czy problemami z koncentracją – mówi Karolina Firmanty, psycholog, założycielka leśnej placówki „Szumi Las” i outdoorowego przedszkola „Otulina”.

– Maluchy, które mogą doświadczać codziennych przygód w terenie, uczą się odporności, niezależności i oceny ryzyka. Codzienne wspinaczki po drzewach, zabawy w deszczu czy błocie wzmacniają ich pewność siebie i kreatywność. Dzieci, które dziś świetnie bawią się na łonie natury, w przyszłości będą rozumiały, jak jest cenna i dlaczego warto ją chronić – dodaje Karolina Firmanty

Leśne przedszkola funkcjonują wyłącznie jako placówki niepubliczne. Oznacza to, że koszty są porównywalne do większości prywatnych placówek. Wiele zależy od lokalizacji (duże wojewódzkie miasta mają wyższe stawki). W większości przypadków cena za miesięczny pobyt dziecka w leśnym przedszkolu wynosi ok. 700-1000 zł. Do tej kwoty należy doliczyć stawkę żywieniową, oscylującą w okolicach 300 zł za miesiąc.

Leśne przedszkole to coś więcej niż przejście z sali na dwór. Leśne przedszkole to inny styl bycia i życia. Na jakie zajęcia w leśnym przedszkolu mogą liczyć dzieci i ich rodzice?

• poznawanie przyrody, zgodne z jej naturalnym rytmem;
• nauka szacunku do otaczającego świata;
• edukacja pod kierunkiem nauczycieli, w połączeniu z eksploracją przyrody;
• więcej swobodnej zabawy, mniej sztywnych ram;
• podobnie jak w metodyce Montessori, wychowanie w leśnym przedszkolu to towarzyszenie dziecku, a nie prowadzenie go. Na piedestale jest samodzielne poznawanie świata, które dodatkowo rozwija naturalną dziecięcą ciekawość;
• zajęcia często są luźne, z dużą dozą dowolności, ze skupieniem na naturalnie zachodzących w naturze przemianach. Bez sufitu, bez ścian, bez ograniczeń. Granice stanowi tylko wyobraźnia dzieci i dbanie o ich bezpieczeństwo;
• metodyka zajęć zależy od osoby prowadzącej i od danej placówki. Możemy znaleźć przedszkola leśne, gdzie odbywają się niemal „tradycyjne” lekcje, lecz zlokalizowane na dworze. 

Dzieci w leśnych przedszkolach mają również zajęcia z rysowania, wspólne czytanie, zabawy taneczne, zabawy ruchowe – słowem, to wszystko, co znajdziemy w zwykłym przedszkolu, ale w pięknych okolicznościach przyrody i z dodatkiem niepowtarzalnej atmosfery. 

– Nie zabawki dla dziecka są ważne, lecz zabawa. To zabawa rozwija kreatywność, wyobraźnię, myślenie przyczynowo-skutkowe. To w zabawie można uporać się z trudnymi tematami dnia, poćwiczyć różne role, budować relacje społeczne, uczyć się i odkrywać. Naturalne materiały, którymi otaczają się dzieci z leśnych placówek, dzień po dniu pobudzają i zachęcają je do działania, konstruowania i tworzenia. W czasie tych aktywności doświadczają współpracy, praktykują negocjacje, zacieśniają relacje, szacują ryzyko, zgłębiają konstrukcję materiałów, rozwijają wyobraźnię przestrzenną, uczą się praw fizyki, pobudzają swoje zmysły… a to pewnie i tak nie wszystko – zwraca uwagę Karolina Firmanty.

Brudne dziecko to szczęśliwe dziecko – tę zasadę zna każdy rodzic. 

O pedagogice Montessori mówi się, że nie jest dla każdego i nie na każdym etapie. Podobnie może być z leśnymi przedszkolami. Jakie są wady i zalety leśnych przedszkoli? 

ZALETY leśnych przedszkoli

• Zajęcia w leśnym przedszkolu odbywają się na świeżym powietrzu, co sprzyja zdrowiu.
• Dzieci uczą się szacunku do przyrody, poznają naturę.
• Skupienie na naturze sprzyja uważności, ułatwia koncentrację, pobudza wyobraźnię.
• W naturalny sposób dzieci zażywają dużo aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.
• Cisza i spokój na łonie natury, nie ma hałasów typowych dla dużych placówek edukacyjnych.
• Mniejsze grupy, możliwość skupienia nauczyciela na jednostkach.
• Możliwe obcowanie ze zwierzętami, np. kozami, alpakami (w zależności od placówki), uwrażliwienie na potrzeby zwierząt.
• Zdrowa sylwetka dzięki ruchowi na naturalnym podłożu, lepsza motoryka.
• Zdrowe oczy, bo dzieci nie spędzają czasu przed ekranem.
• Dotlenienie, zwiększona odporność, lepszy nastrój.
• Lepszy sen dziecka po dniu spędzonym na dworze (co docenią również rodzice).
• Kreatywność rozwijana dzięki prostym zabawom.

Czy zajęcia w leśnych przedszkolach mogą mieć jakieś wady? Zdaniem tak niektórych rodziców, jak i pedagogów – mimo wszystko tak. 

WADY leśnych przedszkoli: 

• Odległości od domu – niestety, przedszkola i dostęp do nich do bolączka wielu rodziców. Jeśli chodzi o leśne przedszkola, które wciąż są nieliczne, to jest jeszcze trudniej. Jest ich niewiele, mogą być oddalone od domu, a także od centrum miasta. To, co jest atutem – czyli cisza, spokój, świeże powietrze – jednocześnie wiąże się z minusem, jakim jest konieczność dojazdu. Ustronnie położone leśne przedszkola nieraz nie są skomunikowane z miastem poprzez komunikację publiczną i niezbędny jest dojazd własnym autem. To utrudnienie logistyczne i strata czasu dla rodzica, który potem mknie do pracy. 
• Większe wydatki na ubrania – na dworze potrzebne będą solidniejsze, nieprzemakalne ubrania. Zabawa w błocie czy trawie może też sprzyjać szybszemu zużyciu ubrań (choć i w domu maluchy potrafią wykazać kreatywność w zakresie plam, których nie da się usunąć!).
• Problemy z dalszą edukacją, która odbywa się tradycyjnym nurtem. Analogiczne trudności spotykają dzieci przenoszone np. z placówek Montessori. Uważa się, że niektórym dzieciom trudniej się „przestawić”, gdy trafiają do zwykłych szkół. 
• Ceny – placówki niepubliczne są po prostu droższe niż te państwowe. Dla rodzica, szczególnie kilkorga dzieci, takie wydatki mogą stanowić poważne uszczuplenie domowego budżetu. 

Jeśli wybór jest trudny, można zapisać dziecko do tradycyjnego przedszkola, a następnie korzystać w weekendy czy po zajęciach z leśnych osad, „rezerwatów” dla dzieci lub innych miejsc, gdzie stawia się na bliskość z naturą. To doskonały kompromis, który może zaowocować przeniesieniem dziecka do leśnego przedszkola w przyszłości.