Czym jest celiakia u dzieci i jak ją leczyć?/fot. iStock Czym jest celiakia u dzieci i jak ją leczyć?/fot. iStock

Czym jest celiakia u dzieci i jak ją leczyć?

Celiakia u dziecka to choroba, która zmienia funkcjonowanie całej rodziny. Kluczowym elementem leczenia jest wprowadzenie ścisłej diety bezglutenowej. Jednak zanim to zrobisz, zadbaj o prawidłową diagnostykę. Zobacz, jakie objawy powinny cię niepokoić i jakie badania należy wykonać, by potwierdzić celiakię u dzieci.

Spis treści:

Celiakia – co to takiego?

Celiakia (inaczej choroba trzewna) jest chorobą genetyczną, która prowadzi do trwałej (na całe życie) nietolerancji glutenu. Gluten to mieszanina białek, która występuje w pszenicy, jęczmieniu i życie. Spożycie glutenu u dzieci chorych na celiakię powoduje silną reakcję układu odpornościowego. W jej wyniku powstają przeciwciała, które atakują śluzówkę jelita. Dochodzi zatem do procesu autoagresji. Konsekwencją jest zanik kosmków jelitowych, wypustek, które odpowiadają za wchłanianie składników pokarmowych i odżywczych. Nierozpoznana celiakia prowadzi do spłaszczenia kosmków jelitowych i upośledzonego wchłaniania. Skutkiem są poważne niedobory pokarmowe i niedożywienie organizmu dziecka. 

Celiakia u dzieci ma ten sam mechanizm, co u dorosłych. Wbrew powszechnie panującej opinii nie jest to wyłącznie choroba dziecięca, gdyż rzadsze postaci celiakii (np. celiakia skąpoobjawowa lub letalna) mogą występować także u dorosłych.

    Czym charakteryzuje się celiakia?

    Choroba trzewna jest chorobą autoimmunizacyjną, czyli taką, w której organizm sam atakuje tkanki swojego ciała pod wpływem prowokacji glutenem. Celiakia to choroba na całe życie, bez względu na to czy rozwija się u dzieci, czy u dorosłych. Wciąż nie znamy skutecznego leku, który pozwalałby na ponowne włączenie glutenu do diety.

    Wbrew nasuwającym się skojarzeniom celiakia nie jest alergią na gluten, choć w obu przypadkach jedyną skuteczną metodą leczenia jest zastosowanie diety bezglutenowej. W alergii reakcja układu immunologicznego dotyczy samego glutenu, zaś w celiakii atakowane są kosmki jelitowe.

    Nieleczona celiakia u dzieci prowadzi w późniejszym etapie życia do:

    • niedokrwistości,
    • osteoporozy,
    • tężyczki,
    • zaburzeń wzrostu,
    • zwolnienia rozwoju psychicznego,
    • problemów z płodnością,
    • niedoborów innych składników pokarmowych,
    • zaburzeń neurologicznych i psychicznych,
    • zwiększonego ryzyka nowotworów gardła, przełyku czy jelita cienkiego.

    Warto mieć także świadomość, że choroby autoimmunizacyjne (potocznie nazywane chorobami z autoagresji) „lubią chodzić parami”. Dlatego dzieci z celiakią mają także większe ryzyko rozwoju np. choroby Hashimoto, łuszczycy czy reumatoidalnego zapalenia stawów.

    Celiakia u dzieci – objawy

    Objawy celiakii u małych dzieci nie zawsze są oczywiste. Celiakia pełnoobjawowa ma dość wyraźne symptomy, takie jak:

    • silne bóle brzucha i wzdęcia (charakterystyczny jest wystający brzuch, duży obwód talii),
    • gwałtowne biegunki,
    • zwolnienie lub zatrzymanie wzrostu,
    • przewlekłe zmęczenie.

    Jednak celiakia u dzieci może także mieć znacznie mniej wyraziste objawy. Na chorobę trzewną mogą także wskazywać:

    • nawracające afty w ustach,
    • trudna w leczeniu niedokrwistość,
    • zaburzenia nastroju (od depresji po nadpobudliwość),
    • bóle stawów i mięśni,
    • objawy skórne – sucha, szorstka skóra, wysypki
    • nasilona próchnica zębów,
    • trudności w koncentracji i nauce.

    Zwróć uwagę, że są to objawy niespecyficzne, takie, z którymi możesz, wraz z dzieckiem, trafić do lekarzy wielu specjalizacji i leczyć schorzenia współistniejące, a nie pierwotną przyczynę problemu. Właśnie dlatego w przypadku celiakii skąpoobajwowej dojście do właściwej diagnozy trwa czasem kilka lat.

    Celiakia u dzieci – jakie badania wykonać?

    Jeśli niepokoją cię objawy, które zauważasz u swojego dziecka, skonsultuj się z pediatrą, który w razie potrzeby skieruje was na wizytę do gastrologa. Najważniejszymi elementami diagnostyki celiakii u dzieci są:

    • oznaczenie specyficznych przeciwciał z krwi (przeciwko endomysium mięśni gładkich EmA) i transglutaminazie tkankowej tTG),
    • biopsja jelita cienkiego, która potwierdza wpływ choroby na organizm (coraz częściej lekarze odstępują od tego inwazyjnego badania, potwierdzając celiakię wysokim mianem przeciwciał).

    Dodatkowo, w przypadku wątpliwości, wykonuje się także badania genetyczne (HLADQ2/DQ8), oznaczenia innych przeciwciał i prowokację glutenem. Co ważne, podstawowe badania diagnostyczne należy wykonywać zawsze przed wykluczeniem glutenu. W przeciwnym wypadku wyniki badań mogą być niemiarodajne.

    Jak leczyć celiakię?

    Najważniejszym i koniecznym elementem leczenia celiakii u dzieci jest dieta bezglutenowa. Ten sposób żywienia osobie z chorobą trzewną będzie towarzyszył przez całe życie. W przypadku diety bezglutenowej przy celiakii każda ilość glutenu ma znaczenie, nawet ta minimalna. Z tego powodu dieta opiera się o specjalne, certyfikowane produkty bez glutenu. Dania nie mogą być również zanieczyszczone glutenem, dlatego w kuchni trzeba używać oddzielnych noży, desek, naczyń, jeśli gotujesz dwa różne dania – klasyczne i bezglutenowe.

    Zdarza się, że celiakii towarzyszą także inne ograniczenia żywieniowe, np. nietolerancja laktozy czy fruktozy, które również wymagają zastosowania diety eliminacyjnej. W określeniu założeń diety odpowiedniej dla przypadku twojego dziecka pomoże doświadczony dietetyk.

    Leczenie obejmuje także wyrównywanie niedoborów pokarmowych poprzez właściwie zbilansowaną dietę i suplementację. Bardzo często dzieci z celiakią i ich rodzice potrzebują wsparcia psychologicznego, by poradzić sobie z dużą liczbą ograniczeń i ogromną zmianą w życiu.

    W terapii celiakii najlepiej sprawdza się stworzenie interdyscyplinarnego zespołu specjalistów złożonego z:

    • pediatry,
    • gastrologa,
    • dietetyka,
    • psychologa.

    Taki zespół kompleksowo wspiera chore dziecko, ale też całą rodzinę. Na szczęście, przy zastosowywaniu diety bezglutenowej, z celiakią można prowadzić satysfakcjonujące życie. Kluczowa jest nauka i przystosowanie się do nowego sposobu żywienia.

    Źródła:

    1. Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej „Celiakia i dieta bezglutenowa – praktyczny przewodnik”, 2015
    2. Dariusz Włodarek, Dominika Głąbska, Ewa Lange, Lucyna Kozłowska „Dietoterapia”, Wydawnictwo PZWL

    Sprawdź powiązane tematy

    Posłuchaj podcastów stworzonych przez mamy dla mam!

    Sprawdź