Czy naturalne leki mogą pomóc na przeziębienie? Na przykładzie leków z wyciągiem z pelargonii afrykańskiej

Czosnek, miód, napar z lipy, sok z malin, pelargonia afrykańska – lista naturalnych środków stosowanych na przeziębienie jest długa. Domowe sposoby na gorączkę, zatkany nos, łamanie w kościach, kaszel czy chrypkę polecane są od wieków, a ich skuteczność potwierdzają kolejne pokolenia. Nic dziwnego zatem, że chętnie po nie sięgamy i podajemy je dzieciom.

Napary, soki, wyciągi, syropy, tabletki z roślinnych składników, podane odpowiednio wcześnie, zaraz na początku infekcji, w wielu przypadkach mogą pomóc w złagodzeniu jej uciążliwych objawów, skrócić czas jej trwania i uniknąć zażywania antybiotyków. Odpowiednio dobrane naturalne preparaty pomogą organizmowi zmobilizować naturalne siły obronne do walki z drobnoustrojami, a zawarte w ich kwiatach, liściach czy korzeniach witaminy, flawonoidy, fitosterole, terpeny, garbniki, chinony, polisacharydy oraz witaminy i minerały wzmacniają funkcje odpornościowe.

Wiele z nich wykazuje działanie zbliżone do antybiotyków, choć są o wiele bezpieczniejsze dla organizmu. By załagodzić i szybko wyleczyć przeziębienie, nie musimy też sami wykonywać skomplikowanych mieszanek, mikstur czy naparów. Wiele z tych środków, jak choćby z pelargonii afrykańskiej, jest dostępnych w postaci tabletek i syropów.

Pelargonium sidoides (Pelargonia afrykańska) jest jednym z prawie 200 gatunków z rodzaju Pelargonium należącym do wielkiej rodziny Geraniaceae. Jako pierwsi leczniczy potencjał tej niepozornej rośliny docenili mieszkańcy południowej Afryki – ludy z zamieszkującego ten obszar plemienia Zulu nazwali ją umckaloabo, co w ich języku oznacza „poważny kaszel”. Stosowali ją na przykład na infekcje górnych dróg oddechowych.

Pod koniec XIX wieku do Europy przywiózł ją Brytyjczyk Charles Stevens, który był żywą reklamą skuteczności działania pelargonii, bo dzięki niej został wyleczony z gruźlicy w ciągu trzech miesięcy. Swoją drogą, historia sprowadzenia umckaloabo do Europy zasługuje na film – Charles Stevens do Afryki został wysłany przez swojego lekarza, który słyszał o wyjątkowej skuteczności leczniczej tej rośliny i wiedział, że tylko na miejscu można będzie potwierdzić te rewelacje. Tak też się stało – po wyleczeniu Stevens wrócił do kraju z zapasem korzeni, a kiedy działanie pelargonii afrykańskiej potwierdziło się u innych chorych na gruźlicę, zaczęto sprowadzać ją na większą skalę i stosować wspomagająco w innych dolegliwościach.

Do lat 60. XX wieku zalecano preparaty z pelargonii afrykańskiej przede wszystkim chorym na suchoty, prowadzono też intensywne badania nad skutecznością jej składników pod kątem innych dolegliwości. W 1974 odkryto, że tajemnicą działania pelargonii afrykańskiej jest przede wszystkim kumaryna, która chroni nabłonek dróg oddechowych przed inwazją bakterii chorobotwórczych, wspomagając odkrztuszanie i zmniejszając ryzyko zakażenia. Jak się z czasem okazało, oprócz kumaryny pelargonia afrykańska zawiera także flawonoidy, fenolokwasy, alkaloidy, kwasy tłuszczowe, białka i minerały. (2)

Dzięki temu preparaty zawierające tę roślinę mogą być z powodzeniem stosowane jako środki wspomagające w chorobach dróg oddechowych, oskrzeli, gardła czy zatok. Liczne badania potwierdziły też, że ekstrakt z pelargonii afrykańskiej jako lek wspomagający leczenie może być stosowany zarówno na początku infekcji, jak i już po kilku dniach jej trwania.

Preparaty zawierające pelargonię afrykańską wykazują działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Zarówno tabletki, jak i wyciąg z pelargonii afrykańskiej czy syrop z tej rośliny działają stymulująco na układ odpornościowy człowieka, wspierając go w walce z drobnoustrojami. Dzięki temu infekcja może mieć łagodniejszy przebieg i szybciej się zakończyć.

W opublikowanych w 2016 r. rekomendacjach postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego wskazano europejskie badania na temat stosowania leków roślinnych w leczeniu stanów zapalnych nosa i zatok. Jak zauważa dr n. med. Robert Tomasz Kuthan w artykule „Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci a fitoterapia”, najbardziej przekonująco wypadły badania z zastosowaniem pelargonii afrykańskiej. (3)

Skuteczność preparatów z tą rośliną oceniano także w 2022 roku podczas programu edukacyjno-badawczego, którego celem była edukacja rodziców i opiekunów dzieci w wieku 6-12 lat na temat radzenia sobie z infekcjami górnych dróg oddechowych. Jak wskazuje w opracowaniu tych danych dr hab. n. med. Katarzyna Plata-Nazar, ponad 84 proc. badanych zwróciło uwagę na działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne pelargonii afrykańskiej, szybsze ustępowanie objawów infekcji doceniło 80 proc. badanych, a dobrą tolerancję leku – 75 proc.

„Dodatkowo udokumentowano, że Pelargonium sidoides może zwiększać produkcję interleukiny 22 (IL22), co prowadzi do wzrostu białek przeciwdrobnoustrojowych w nabłonku dróg oddechowych i w konsekwencji może chronić przed infekcjami dróg oddechowych. W badaniach laboratoryjnych wykazano również działanie przeciwwirusowe Pelargonium sidoides wobec różnych wirusów, w tym: wirusa grypy, wirusa syncytialnego układu oddechowego, ludzkiego koronawirusa, wirusa paragrypy oraz wirusa Coxsackie” – czytamy w opracowaniu pt. „Stosowanie leków z pelargonią afrykańską u dzieci z niepowikłaną infekcją górnych dróg oddechowych”. (4)

W artykule opisano także wyniki badań przeprowadzonych na grupie ponad 500 dzieci w wieku 6-10 lat, którym podawano na paciorkowcowe choroby gardła wyciąg z pelargonii afrykańskiej albo placebo. Jak się okazało, podawanie Pelargonium sidoides wyraźnie zmniejszało potrzebę podawania leków przeciwgorączkowych i przyspieszało powrót do zdrowia. Praktyka lekarska pokazuje, że leki z pelargonii afrykańskiej podawano zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z lekami przeciwbólowymi i przeciwgorączkowymi.

W aptecznej sprzedaży są dostępne różne postacie preparatów z tą rośliną – tabletki powlekane, tabletki ODT i syropy.

Warto zwrócić uwagę na innowacyjną formę tabletek ODT, która może być dużym ułatwieniem w stosowaniu preparatu – rozpuszczający się w ciągu kilkunastu sekund preparat ułatwia podawanie go dzieciom, które często niezbyt chętnie godzą się na połykanie tabletek, osobom starszym i mającym problemy z przełykaniem. Tak dozowany lek szybciej się wchłania i szybciej zaczyna działać, można go zażyć bez potrzeby popijania czy dozowania łyżką. Dzięki temu można go stosować w plenerze, w podróży czy w pracy. (2)

Preparaty zawierające ekstrakt z pelargonii afrykańskiej, podobnie jak wszelkie inne tradycyjne receptury wykorzystujące substancje roślinne, spełniają wymogi European Medicines Agency (EMA). By je spełnić, każda substancja lecznicza przechodzi wiele procedur potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo jej stosowania.

U osób o bardzo wrażliwym układzie pokarmowym w incydentalnych przypadkach zaobserwowano dolegliwości żołądkowo-jelitowe i objawy alergiczne. Przeciwwskazania do stosowania pelargonii obejmuje także osoby o upośledzonym działaniu wątroby.

Podobnie jak w przypadku leczenia przeziębienia innymi środkami pochodzenia naturalnego, nie u wszystkich objawy infekcji ustąpią w ciągu kilku dni (sprawdź: ile trwa przeziębienie u dziecka), niekiedy może też wystąpić zaostrzenie przebiegu choroby. Zazwyczaj zaleca się, by – jeśli po 7 dniach podawania nie nastąpi poprawa – udać się do lekarza. Porada lekarska jest także konieczna, jeśli podczas stosowania preparatu zawierającego pelargonię afrykańską wystąpią jakiekolwiek niepożądane objawy.