Żółtaczka u noworodka – co należy o niej wiedzieć?

Żółtaczka u noworodka jest zjawiskiem powszechnym. Żółte zabarwienie skóry, pojawiające się najpierw na twarzy, następnie na klatce piersiowej i brzuchu, a na koniec na dłoniach, stopach oraz białkach oczu, powoduje kumulacja bilirubiny – związku będącego produktem katabolizmu hemu powstającego głównie z rozpadu krążących erytrocytów. Jej nadmiar w organizmie to efekt upośledzonej przemiany przez niedojrzałą jeszcze wątrobę malucha.

Podwyższony poziom bilirubiny można ocenić wizualnie, służy do tego tzw. schemat Kramera, który pozwala ograniczyć ilość nieprzyjemnych dla dziecka i rodziców nakłuć czy pobrań krwi. Jednak niekiedy takie badania mogą okazać się konieczne, zwłaszcza w przypadku nasilonej żółtaczki. Alternatywą dla tradycyjnego oznaczenia stężenia bilirubiny jest nieinwazyjny, przezskórny pomiar bilirubinometrem.

Najbardziej powszechna żółtaczka fizjologiczna, występująca u co drugiego dziecka urodzonego w terminie i niemal u wszystkich wcześniaków (około 90 proc.), pojawia się zazwyczaj w 2.-3. dobie życia. Taka żółtaczka u noworodka przebiega łagodnie, ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. 

Bardziej niebezpieczna dla zdrowia malucha jest żółtaczka patologiczna, która pojawia się już w pierwszej dobie po narodzinach. Taki noworodek wymaga wówczas diagnostyki i ustalenia przyczyny wysokiego stężenia bilirubiny. Może być nią np. konflikt serologiczny, ale również zakażenie, choroby przewodu pokarmowego, zaburzenia metaboliczne. W takim przypadku dziecko musi zostać poddane specjalistycznemu leczeniu. 

Bilirubina u noworodka – normy

W normalnych warunkach substancja o żółtym zabarwieniu – bilirubina jest przetwarzana przez wątrobę do łatwo usuwalnej postaci, a następnie wydalana z organizmu wraz ze stolcem. Jednak u wielu noworodków produkcja tego związku trwa krócej niż neutralizacja, co powoduje jego nagromadzenie i żółte zabarwienie skóry. 

Bilirubina u noworodka normy ma następujące: maksymalnie 10 mg/dl w pierwszej dobie, 12 mg/dl w drugiej dobie i 15 mg/dl od trzeciej doby. 10 mg/dl stanowi graniczną wartość bilirubiny przy wypisie ze szpitala. Za bezpieczną granicę uznaje się natomiast 15 mg/dl, choć taki wynik jest zwykle wskazaniem do leczenia. 

Wartości powyżej 15 mg/dl są traktowane jako toksyczne i wymagają podjęcia terapii w trybie pilnym. Wysokie stężenie bilirubiny może bowiem powodować m.in. uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, a w konsekwencji nieprawidłowy rozwój psychoruchowy dziecka, zaś w skrajnych wypadkach – śmierć.

Żółtaczka może wystąpić u każdego dziecka, ponieważ możliwość skutecznego przetwarzania bilirubiny przez wątrobę jest osiągana dopiero po kilku dniach życia. Czynnikami zwiększającymi ryzyko jej wystąpienia są także m.in.: inna grupa krwi u noworodka i matki, urodzenie przed 38. tygodniem ciąży, późne rozpoczęcie karmienia piersią czy wynaczynienia poporodowe (na skórze lub pod skórą na głowie).

Wielu rodziców zastanawia się, jak leczyć żółtaczkę u noworodka. Żółtaczka fizjologiczna nie wymaga interwencji. Wbrew niektórym teoriom nie jest wskazane wówczas dodatkowe pojenie dziecka wodą lub glukozą. Jeśli nie ma przeciwwskazań, maluch powinien być karmiony piersią na żądanie.

Żółtaczka patologiczna zawsze wymaga przeprowadzenia diagnostyki, a zwykle także leczenia ustalonego w oparciu o przyczynę, stopień nasilenia objawów i wyniki badań, w tym poziomu bilirubiny. Najczęściej stosuje się fototerapię, czyli naświetlanie promieniami ultrafioletowymi (UV) pod specjalną lampą. 

W ciężkich przypadkach, gdy poziom bilirubiny przekracza 20mg/dl, niezbędna może okazać się transfuzja krwi.

Żółtaczka fizjologiczna ustępuje samoistnie, zazwyczaj w ciągu 7-10 dni. Ten okres może się przedłużyć w przypadku wystąpienia krwiaka u dziecka lub z powodu zastosowania podczas porodu oksytocyny. U wcześniaków żółtaczka fizjologiczna pojawia się zwykle trochę później i trwa dłużej, niekiedy nawet do trzech tygodni.