Noworodek a niemowlę – co odróżnia noworodka od miesięcznego dziecka?

Mianem noworodka określa się dziecko od chwili narodzin do ukończenia 28. dnia życia (4 tygodni). Jest to ważny czas adaptacyjny, polegający na stopniowym przystosowaniu malucha do życia poza organizmem matki. Dotyczy to różnych aspektów, w tym m.in. samodzielnego oddychania, ssania pokarmu, termoregulacji czy też wypróżniania. Nie należy również zapominać o zmianach w funkcjonowaniu układu hormonalnego dziecka. W nomenklaturze medyczno-położniczej można spotkać się z różnymi określeniami noworodków, w tym m.in. wcześniakiem, noworodkiem donoszonym i przenoszonym. Co ważne, okres noworodkowy może ulec wydłużeniu w przypadku wcześniaków, czyli dzieci urodzonych przed 37. tygodniem ciąży.

Czym charakteryzuje się noworodek?

Czas, w którym nowonarodzone dziecko określa się mianem noworodka, ma istotne znaczenie z punktu widzenia opieki nad nim oraz procesów fizjologicznych, jakie zachodzą w jego organizmie. Wśród najważniejszych cech charakteryzujących okres noworodkowy można wymienić:

• Fizjologiczny spadek masy ciała po urodzeniu –  waga nowonarodzonego dziecka urodzonego w terminie waha się od 3200 do 3700 g. W pierwszych dniach po narodzinach masa ciała noworodka spada o ok. 10%, co wynika przede wszystkim z utraty wody, oddania moczu i smółki. Dziecko odzyskuje wagę urodzeniową po upływie 10 dni życia.
• Przesypianie większej części doby – w pierwszych dwóch tygodniach życia dzieci potrzebują bardzo dużo snu. Noworodek potrafi przespać niekiedy aż 21 godzin w ciągu dnia, budząc się jedynie na karmienie. 
• Odruchy bezwarunkowe – kiedy noworodek przychodzi na świat, musi nauczyć się żyć poza organizmem matki. Pomagają mu w tym odruchy bezwarunkowe, nazywane niekiedy również pierwotnymi. Wśród nich należy wymienić: odruch ssania, odruch Babińskiego, odruch Moro, odruch chwytania czy odruch szermierza. Co istotne, badanie tego typu odruchów jest elementem pozwalającym określić, czy układ neurologiczny noworodka funkcjonuje w sposób prawidłowy. 
• Pierwsze karmienie piersią – pierwszym mlekiem, jakie mama podaje swojemu dziecku, jest tzw. siara, która jest żółtym i gęstym płynem, zawierającym bogactwo drogocennych składników odżywczych. Pełni ona funkcję ochronną, gdyż stymuluje układ odpornościowy dziecka do pracy.
• Żółtaczka fizjologiczna – niekiedy przyczyną wydłużonego pobytu w szpitalu matki i dziecka po narodzinach może być żółtaczka fizjologiczna. Rozpoznaje się ją u stosunkowo dużej liczby dzieci po narodzinach. Zwykle jej objawy ustępują po kilkunastu dniach.

Po okresie noworodkowym dziecko wchodzi w etap niemowlęctwa, który trwa do ukończenia pierwszego roku życia. Czas ten jest wyjątkowym etapem w rozwoju – nie ma już później takiego okresu w życiu człowieka, w którym w tak krótkim czasie opanowuje się tak wiele nowych umiejętności.

Różnice między tygodniowym a miesięcznym dzieckiem

Nowonarodzone dzieci zmieniają się z dnia na dzień, a ich rozwój przebiega niezwykle intensywnie. W pierwszym tygodniu życia dziecko nosi jeszcze znamiona przebytej drogi przez kanał rodny, jest lekko zaczerwienione, może mieć nieco zniekształconą główkę, opuchnięte powieki, a także tzw. lanugo, czyli włoski pokrywające ciało. Dodatkowo w pierwszym tygodniu życia dziecko zaczyna tracić na wadze (jest to tzw. fizjologiczny spadek masy ciała), a jego głównym zajęciem jest sen. Niekiedy dzieci budzą się wyłącznie na karmienie. W tym czasie maluch widzi świat za mgłą, potrafi jednak dostrzec twarz osoby, która się nad nim pochyla (z odległości 20-30 cm). Przy tym ma dobrze rozwinięty zmysł słuchu, a jego głównym sposobem porozumiewania się jest płacz (przez niektórych określany mianem kwękania). 

Miesięczne niemowlę znacznie różni się wyglądem od tygodniowego noworodka. Jego główka jest kształtniejsza, znikają obrzęki i poporodowe zaczerwienienie skóry. Niemniej jednak wzrok malucha nadal jest jeszcze słabo rozwinięty – widzi wyraźnie z odległości 20-30 cm, rozpoznaje już ruchy i zaczyna rozpoznawać twarze i głosy. Potrafi także zidentyfikować i połączyć ze sobą twarz i głos matki. Pierwszy miesiąc życia dziecka to dobry czas na zabawę z kartami kontrastowymi. Co ważne, gdy dziecko jest na brzuchu, może podnosić główkę na kilka sekund.

Noworodek przez pierwsze tygodnie swojego życia przystosowuje się do życia poza łonem matki. Nie oznacza to jednak, że okres adaptacyjny obejmuje wyłącznie pierwsze tygodnie życia dziecka – tak naprawdę maluch przystosowuje się do nowych warunków przez trzy miesiące po narodzinach. Dlatego też niekiedy określa się ten okres mianem IV trymestru. 

Okres niemowlęcy jest znacznie dłuższy i umowny – trwa do ok. 12. miesiąca życia dziecka, a dokładniej do czasu, kiedy opanuje już ono umiejętność samodzielnego wstawania. W tym czasie maluch pokonuje tzw. kroki milowe w rozwoju – zaczyna reagować na otoczenie, podnosi głowę i klatkę piersiową, wydaje dźwięki gardłowe, a następnie gaworzy, raczkuje, siada, podciąga się w pozycji stojącej, reaguje na swoje imię, a także zaczyna stawiać pierwsze kroki. 

Tygodniowe a miesięczne dziecko – jakie są zmiany?

Tygodniowe dziecko ma już za sobą pierwszy szok po przyjściu na świat. Po etapie fizjologicznej utraty wagi zaczyna odzyskiwać kolejne dekagramy. Cały czas przesypia większość doby, ma krótkie okresy czuwania. Pierwszy tydzień życia przynosi kilka, a nawet kilkanaście wypróżnień na dobę. Dziecko uczy się prawidłowego ssania, często ulewa pokarm, jego dziąsła i wargi są jeszcze na tyle słabe, że długie ssanie piersi lub smoczka szybko je męczy.

Dziecko miesięczne jest już znacznie bardziej uregulowane – powoli można już zaobserwować pewną regularność w karmieniach, nieco wydłuża się nocna drzemka, a dziecko nie brudzi już każdej założonej pieluszki. Dziecko w tym wieku nadal potrzebuje bardzo dużo snu, ale okresy czuwania są coraz dłuższe. Mamy już wrażenie, że maluch z ciekawością obserwuje świat. W rzeczywistości widzi z bliskiej odległości nachylone nad sobą twarze. Zdarza się, że dziecko uśmiechnie się do rodziców, a ci mają wrażenie, że to świadoma reakcja. Jest jeszcze na to za wcześnie.

Gdy zapytamy świeżo upieczonych rodziców o refleksje na temat pierwszych miesięcy życia z dzieckiem, zazwyczaj odpowiedzą, że czas noworodkowy był bardzo stresujący, a po ukończeniu przez dziecko miesiąca zrobiło się spokojniej. To prawda – musiało minąć trochę czasu, by wszyscy odnaleźli się w nowej sytuacji. 

Noworodek sygnalizuje swoje potrzeby krzykiem – płacze nie tylko kiedy jest głodny, ale także kiedy potrzebuje bliskości lub ma mokro. Niemowlę reaguje podobnie, jest już jednak nieco bardziej cierpliwe, może chwilę poczekać na jedzenie, można zająć jego uwagę, śpiewając mu albo pokazując obrazki lub zabawki. 

Z każdym kolejnym miesiącem system pokarmowy dziecka będzie działał coraz sprawniej. Po etapie kolki jelitowej, będącej manifestacją niedojrzałości systemu trawiennego, dziecko je coraz spokojniej, wypróżnia się rzadziej, dłużej śpi w nocy i staje się coraz bardziej komunikatywne.