Nietolerancja laktozy u niemowląt – co warto wiedzieć?

Laktoza to związek z grupy węglowodanów występujący w mleku kobiecym i mleku innych ssaków. To właśnie ona sprawia, że mleko mamy jest słodkie i przyjemne w smaku. Laktoza zbudowana jest z dwóch cząsteczek cukrów prostych – glukozy i galaktozy. Trawienie laktozy sprowadza się do rozbicia wiązania pomiędzy tymi cukrami. Dzieję się to przy pomocy enzymu trawiennego laktazy, który jest wydzielany w jelicie cienkim. Dopiero w takiej formie laktoza może być wchłonięta.  

Mleko kobiece zawiera około 7 g laktozy na 100 ml, w mleku krowim jest jej nieznacznie mniej – około 5 g/100 ml. Zdrowe niemowlę urodzone o czasie ma zdolność do trawienia około 60-70 g laktozy dziennie, co oznacza, że może wypić nawet litr mleka mamy!  

Laktoza w mleku mamy jest źródłem energii, ale także zwiększa wchłanianie wapnia. Warto wiedzieć, że laktoza w przewodzie pokarmowym niemowląt nie jest wchłaniania w całości. Część przechodzi do jelita grubego, w którym spełnia rolę tzw. prebiotyku, czyli pożywki dla rozwijającej się mikrobioty jelitowej. Tym samym pełni rolę czynnika wzmacniającego odporność. 

Nietolerancja laktozy – jakie są jej przyczyny?

Nietolerancja laktozy rozwija się w wyniku wydzielania niedostatecznej ilości enzymu laktazy, którego zadaniem jest rozkładać ten węglowodan. Dolegliwość ta rzadko występuje u niemowląt, które naturalnie wydzielają duże ilości laktazy przez pierwsze kilka miesięcy życia. To przystosowanie do trawienia mleka mamy. Z czasem ilość laktazy w jelicie stopniowo spada, szczególnie po odstawieniu od piersi. Jednak kliniczne objawy nietolerancji laktozy rzadko pojawiają się przed 5. rokiem życia. 

Wśród dorosłej populacji na świecie średnio 70 proc. nie toleruje laktozy. Jednak wśród populacji północnoeuropejskiej (w tym także w Polsce) występuje mutacja, która sprawia, że człowiek może tolerować laktozę przez całe życie, nie tylko w okresie niemowlęcym.  W tych obszarach procent osób z nietolerancją laktozy spada do 30. 

U niemowląt nietolerancja laktozy najczęściej jest efektem czasowego zniszczenia komórek śluzówki jelita cienkiego, a co za tym idzie – komórek produkujących laktazę. Dzieje się tak np. w czasie i po infekcji rotawirusami. Jednak w takim przypadku mamy do czynienia z tzw. wtórną nietolerancją laktozy, która jest przejściowa. Najczęściej po kilku tygodniach objawy mijają. 

Nietolerancja laktozy może być także jednym z objawów towarzyszących np. celiakii czy chorobie Leśniowskiego-Crohna. Dolegliwość ta często występuje także u wcześniaków, których przewód pokarmowy nie jest w pełni rozwinięty. 

Pierwotny, znaczny niedobór laktazy lub jej całkowity brak występuje u niemowląt rzadko. 

Objawy nietolerancji laktozy

Objawy nietolerancji laktozy najczęściej występują po 30-60 minutach od spożycia pokarmu, który ją zawiera. Do częstych symptomów należą: 

• biegunka, 
• ból brzucha, 
• wzdęcie, 
• mdłości, 
• kolka. 

Nietolerancja laktozy jest procesem, który toczy się wyłącznie w przewodzie pokarmowym. Jej objawami nie są dolegliwości ogólnoustrojowe np. wysypka czy duszność, które mogą wskazywać na podłoże alergiczne. Nietolerancja laktozy nie jest alergią (uczuleniem)! 

Nietolerancja laktozy ma również zależność ilościową, im więcej laktozy w diecie (np. z mleka mamy czy mleka modyfikowanego), tym silniejsze objawy. W przypadku nieleczonej nietolerancji laktozy najgroźniejsza dla niemowlęcia jest długo trwająca biegunka. 

Co zrobić, gdy dziecko nie toleruje laktozy?

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko nie toleruje laktozy, przede wszystkim skonsultuj się z lekarzem pediatrą, który na podstawie objawów i dodatkowych badań (nie zawsze są potrzebne) potwierdzi lub wykluczy twoje przypuszczenia. Ważne, byś samodzielnie nie podejmowała decyzji o odstawieniu niemowlęcia od piersi lub zmianie mleka modyfikowanego. 

W większości przypadków, jeśli objawy są niewielkie, nie ma potrzeby, by rezygnować z karmienia mlekiem mamy. Czasem wprowadza się dodatkowo leczenie dostarczanym z zewnątrz enzymem laktazą, którą dodaje się do odciągniętego mleka kobiecego. 

Dzieciom, które karmione są mlekiem modyfikowanym lub mają całkowitą nietolerancję laktozy, wprowadza się do diety mieszanki bezlaktozowe. 

Nietolerancja laktozy u niemowląt nie jest groźna, jeśli szybko zareagujesz i opracujesz plan działania z lekarzem.