Bezdech u noworodka – czy można coś na niego poradzić?

Bezdech u noworodka to zatrzymanie oddechu na min. 20 s lub krócej, jeśli towarzyszą mu dodatkowe objawy, takie jak:

• spadek czynności serca (<100 uderzeń/min);
• spadek saturacji (zmniejszenie utlenowania krwi – mierzone za pomocą urządzenia zwanego pulsoksymetrem). 

Bezdechy zazwyczaj występują u wcześniaków – ich częstość i nasilenie powiązane są z dojrzałością dziecka. Wyróżniamy trzy główne przyczyny bezdechów:

• Bezdech centralny – związany z nieprawidłową czynnością ośrodka oddechowego w mózgu.
• Bezdech obturacyjny – spowodowany niedrożnością dróg oddechowych.
• Bezdech mieszany – gdy niedrożność dróg oddechowych poprzedza zatrzymanie czynności ośrodka oddechowego w mózgu.

Wyróżniamy jeszcze jeden rodzaj bezdechu – bezdech afektywny – zwany „zanoszeniem się”. W tym przypadku także występuje bezdech, utrata przytomności, obniżenie napięcia mięśniowego. – Sposób oddychania u noworodka jest inny niż u starszego dziecka i osoby dorosłej: noworodek oddycha szybciej, płytko i nieregularnie, często przerwa w oddychaniu wynosi 5-15 sekund i te objawy, jeżeli występują samodzielnie, nie powinny nas niepokoić, nie powodują bowiem zaburzeń u dziecka i nie wymagają interwencji – uspokaja pediatra Beata Sikora-Miłowska.

Bezdech u niemowląt, zwłaszcza tych urodzonych przedwcześnie, zazwyczaj związany jest z niedojrzałością układu oddechowego i ośrodka oddechu w mózgu. Towarzyszy mu najczęściej zwolnienie akcji serca i zasinienie skóry. 

Częstość występowania bezdechów rośnie wraz z obniżaniem się wieku ciążowego. Występuje u 20 proc. dzieci urodzonych w 34. tygodniu, 85 proc. niemowląt urodzonych w 30. tygodniu i prawie u wszystkich wcześniaków urodzonych przed 28. tygodniem ciąży. – Bezdech może wystąpić u ok. 1 proc. zdrowych noworodków pod wpływem  działania niekorzystnych bodźców: przy karmieniu, w czasie ssania i połykania pokarmu, przy oglądaniu gardła, przy próbach czyszczenia nosa, jako reakcja na nagły hałas, bodziec termiczny lub bólowy – dodaje Beata Sikora-Miłowska. 

Przyczyną epizodycznego bezdechu może być także:

• spanie na brzuchu, 
• długotrwały płacz, 
• spanie na zbyt miękkim podłożu, 
• przegrzanie lub znaczne wyziębienie dziecka, 
• brak dostatecznej toalety nosa, czyli jego niedrożność.

Podczas bezdechu u noworodka:

• ustają ruchy oddechowe, 
• klatka piersiowa nie unosi się ani nie opada. 

Bezdechowi towarzyszy zwolniona praca serca, ogólny bezruch mięśniowy. Najniebezpieczniejsze, a zarazem najłatwiejsze do zaobserwowania są bezdechy długotrwałe. Dochodzi wówczas do:

• gwałtownego sinienia, 
• zmiany koloru skóry głowy, 
• opuchlizny błon śluzowych. 

Jeśli zaobserwujemy bezdech u niemowlaka, należy natychmiast podjąć odpowiednie działania. W pierwszej kolejności sprawdzamy, czy drogi oddechowe maluszka są drożne. W pozycji na plecach odchylamy głowę dziecka do tyłu i dmuchamy w okolice nosa i górnej wargi dziecka. To często najszybszy i najbardziej skuteczny sposób na przywrócenie oddechu. 

Kolejnym sposobem jest pochylenie dziecka do przodu i poklepanie go po plecach oraz głaskanie lub uciskanie stóp dziecka. 

Jeżeli żaden z tych sposobów nie przyniesie efektu wzywamy pogotowie ratunkowe i przystępujemy do resuscytacji czyli próbujemy przywrócić oddech. 

• Układamy dziecko na plecach.
• Ustami obejmujemy nos i usta noworodka i wykonujemy do pięciu oddechów, które nie bez przyczyny nazywają się ratowniczymi. Często już te wdechy pozwalają dziecku odzyskać oddech.  
• Jeżeli nadal nie ma oddechu u dziecka opuszkami dwóch palców uciskamy klatkę piersiową na wysokości mostka. U dzieci należy wykonać 15 uciśnięć na 2 wdechy. Dobrze wentylujemy dziecko, jeżeli jego klatka piersiowa choć trochę się unosi.
• Czynność należy kontynuować do momentu gdy dziecko zacznie samodzielnie oddychać lub do przyjazdu pogotowia.

Bezdech kojarzony jest ze śmiercią łóżeczkową (ang. Sudden Infant Death Syndrome – SIDS), dlatego budzi tak wielki lęk. Mimo postępu medycyny lekarzom nadal trudno jest wskazać jednoznaczną przyczynę SIDS.

Najprawdopodobniej za nagłą śmierć łóżeczkową odpowiada niedorozwój ośrodka oddechowego. Przyczyną mogą być również czynniki utrudniające maluszkowi swobodne oddychanie – głowa przykryta poduszką czy kołdrą, spanie w łóżku ze starszym rodzeństwem czy rodzicami. Czynnikiem zwiększającym ryzyko śmierci łóżeczkowej jest młody wiek matki, czy nadużywanie przez nią w ciąży alkoholu lub palenie papierosów.