Antydepresanty a ciąża i karmienie piersią. Czy można je wtedy stosować?

Depresja nie omija kobiet spodziewających się dziecka oraz matek – również karmiących piersią. Stosowanie antydepresantów to jeden z głównych sposobów radzenia sobie z chorobą. Czy jednak kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą je przyjmować? Czym grozi zaniechanie leczenia?

Z depresją, jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych, zmaga się ok. 350 mln osób. W Polsce – 1,5 mln. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2018 roku prognozowała, że do 2030 roku depresja stanie się najczęściej występującą chorobą. Depresję najczęściej diagnozuje się u osób między 20. a 40. rokiem życia. W szczególnej sytuacji są kobiety ciężarne oraz karmiące piersią. Czy mogą one stosować antydepresanty?

– Leczenie depresji podczas ciąży i karmienia piersią powinno bezwzględnie być konsultowane z lekarzem psychiatrą – podkreśla dr Jan Kupisz, specjalista ginekologii i położnictwa z Humana Medica Omeda w Białymstoku. – Jest to bardzo trudne i skomplikowane zagadnienie, ponieważ z jednej strony mamy kobietę, która do normalnego funkcjonowania potrzebuje farmakologii, a z drugiej strony wkrótce zostanie matką lub już ma dziecko. Do końca nie wiadomo, jaki wpływ na ciążę mają leki antydepresyjne, ani jak działają w połączeniu z mlekiem matki.

Odstawienie antydepresantów w ciąży jest niebezpieczne

Jeśli kobieta leczyła się na depresję czy inne zaburzenia psychiczne jeszcze przed zajściem w ciążę, nagłe odstawienie leków może spowodować szereg negatywnych konsekwencji, z pogłębieniem objawów depresji włącznie. Również nieleczenie depresji zdiagnozowanej podczas ciąży związane jest z różnymi powikłaniami – dla rozwijającego się dziecka oraz matki. Istnieje ryzyko, że chorująca na depresję kobieta nie zadba o siebie właściwie w tym szczególnym okresie, m.in. stosując ubogą w składniki odżywcze dietę czy używki. Nieleczona depresja może prowadzić do wielu komplikacji, w tym do przedwczesnego porodu czy niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Dlatego kobiety przyjmujące antydepresanty nie powinny nagle odstawiać stosowanych na depresję leków, konieczna jest jednak jak najszybsza konsultacja lekarska. Niektórych substancji używanych w leczeniu depresji nie wolno bowiem podawać kobietom w ciąży, bo mogą być szkodliwe dla płodu. Taką substancją jest kwas walproinowy podawany w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Przyjmowane w okresie ciąży leki zawierające kwas walproinowy i jego pochodne mogą spowodować wady wrodzone u dziecka oraz zaburzenia rozwoju po narodzinach.

Ciąża pacjentki z depresją powinna być prowadzona pod ścisłym nadzorem ginekologa oraz psychiatry, który prawdopodobnie zdecyduje o zmianie preparatu oraz (ewentualnie) o korekcie dawki. Lekarz może też zdecydować o zwiększeniu dawki kwasu foliowego.

Antydepresanty w ciąży – gdy macierzyństwo przerasta

– Prowadzenie ciąży pacjentki z depresją, a także późniejsza opieka poporodowa to szalenie trudne zagadnienia – mówi dr Jan Kupisz. – Ze statystyk wynika, że jeżeli nawet nic złego nie wydarzy się w trakcie trwania ciąży, to 60 proc. kobiet cierpiących na zaburzenia psychiczne odbiera sobie życie w pierwszych tygodniach po porodzie. Nie radzą sobie z nową sytuacją. Z jednej strony nie można więc pozwolić na to, by ciężarna kobieta odstawiła antydepresanty, z drugiej strony jednak nie wiadomo dokładnie, jaki wpływ te leki mają na dzieci – dodaje ginekolog.

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia depresji u kobiet w ciąży są następujące: potencjalne szkody i korzyści wynikające ze stosowania leków przeciwdepresyjnych podczas ciąży powinny zostać omówione przez lekarza z pacjentką. W ten sposób pacjentki mogą podejmować świadome decyzje dotyczące preferowanej formy leczenia.

Dr Jan Kupisz przyznaje, że okres poporodowy to czynnik wielkiego ryzyka. – Po konsultacji z psychiatrą zaleca się zastosowanie minimalnej dawki leków. Jeżeli przez tydzień nie ma poprawy, to wówczas należy ją zwiększyć, ale też pod ścisłym nadzorem psychiatry – tłumaczy doktor. I dodaje: – Kobiety, które cierpią na zaburzenia psychiczne i planują ciążę, są w zdecydowanie lepszej sytuacji. Mają bowiem czas, aby się do tego przygotować, zastosować odpowiednie leczenie, dobrać tak leki, by było jak najmniejsze ryzyko powikłań i nie wystąpiło zagrożenie dla życia oraz zdrowia dziecka.

Praktyczne zasady opracowane przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne dla chorujących na depresję i karmiących piersią matek:

• Unikać karmienia piersią, jeśli u dziecka występują: niewydolność nerek, wątroby, zaburzenia krążenia, zaburzenia neurologiczne.
• Nie przystawiać dziecka do piersi w okresie największego stężenia leku.
• Lek podawać w jednej dawce dobowej, przed okresem najdłuższego snu dziecka, karmienie tuż przed podaniem leku.
• Monitorować dziecko: obserwacja zachowania (płaczliwość, senność, drażliwość), parametry biochemiczne (kreatynina, próby wątrobowe).
• Jeśli matka była leczona w okresie ciąży – stosować ten sam schemat leczenia po porodzie (unikanie objawów odstawiennych i ekspozycji dziecka na różne leki).
• Wszystkie leki psychotropowe są wydzielane do mleka, ale w niewielkim stężeniu.