Afty u niemowlaka

– Afty u niemowlaka są wynikiem aktywacji komórek układu immunologicznego, zaś najczęstszym czynnikiem wywołującym je jest zazwyczaj drobny uraz mechaniczny jamy ustnej, występujący u dziecka ogólnie zdrowego – wyjaśnia lekarz stomatolog – Agnieszka Grabek.

Pojawiają się często podczas ząbkowania, kiedy to błona śluzowa jest rozpulchniona i stanowi wrota dla infekcji wirusowej czy bakteryjnej, a dziecko próbuje przynieść sobie ulgę masując nabrzmiałe i obolałe dziąsła paluszkami, czy przedmiotami mogącymi powodować infekcje. Afty mogą pojawiać się też w przebiegu: gorączki, stresu, chorób migdałków i przewodu pokarmowego, wirusowego zapalenia gardła, alergii pokarmowych, obniżonej odporności, infekcji, antybiotykoterapii, a nawet w przebiegu białaczki. Za pojawienie się aft odpowiedzialne mogą być niedobory w diecie: witaminy B12, żelaza, czy kwasu foliowego. Zdarza się też, że pojawiają się podczas rozszerzania diety niemowlęcia, szczególnie o składniki mogące podrażnić delikatną śluzówkę jamy ustnej.  

Jak wyglądają afty u niemowlaka? Są nadżerkami lub owrzodzeniami w formie pęcherzyków pokrytych szarawym, lub białym nalotem, a otoczonych rumieniem – spowodowanym stanem zapalnym. Średnica aft może wahać się od 1 mm, nawet do 2 cm, jednak zwykle nie przekraczają 5 mm. Mogą występować pojedynczo albo w skupiskach na: podniebieniu twardym i miękkim, błonie śluzowej policzków, tylnej ścianie gardła, bokach języka i wargach. Nie stanowią większego zagrożenia i nie są zaraźliwe. Powodują ból, dlatego niemowlę może być niespokojne, płaczliwe i odmawiać jedzenia. Znikają samoczynnie, ale mają tendencje do nawracania.  

Afty u rocznego dziecka, czy u dzieci poniżej piątego roku życia mogą wskazywać na zespół PFAPA, dla którego charakterystyczne są – oprócz aftowego zapalenia jamy ustnej, obejmującego głównie język i dziąsła – wysoka temperatura i zapalenie gardła, z towarzyszącym powiększeniem szyjnych węzłów chłonnych. Rzeczony zespół, ma tendencję do częstych nawrotów, jednak z wiekiem – wygasa.  

– Podstawą leczenia aft jest dokładna higiena jamy ustnej dziecka. Należy stosować preparat o działaniu: odkażającym, przeciwzapalnym, powlekającym i przeciwbólowym – tłumaczy lekarz stomatolog Agnieszka Grabek.

Po konsultacji z lekarzem można zastosować na zmienione chorobowo miejsca napar z szałwii czy rumianku. W przypadku aft występujących przy antybiotykoterapii maluch powinien przyjmować preparaty osłonowe. 

Ulgę przyniosą również pokarmy, które nie będą dodatkowo podrażniać zmienionych chorobowo miejsc, a zatem – pokarmy rozdrobnione o gładkiej konsystencji, jak: kaszki, zupy-kremy, musy owocowe, czy warzywne oraz jogurty i serki. Na czas leczenia aft powinniśmy wyeliminować z diety dziecka produkty kwaśne i słone.  

W razie nawrotów zalecana jest wizyta u stomatologa, który zaproponuje odpowiednie preparaty do higieny jamy ustnej, a – w razie potrzeby – zleci badania diagnostyczne, które mogą pomóc w ustaleniu przyczyny pojawiania się stanu chorobowego.

Zarówno afty, jak i pleśniawki, są zmianami zapalnymi błony śluzowej jamy ustnej typowymi dla wieku dziecięcego. Te dwie dolegliwości bywają mylone ze względu na podobieństwo objawów.  

Pleśniawki, choć podobne nieco do aft, swoim wyglądem mogą przypominać raczej ścięte mleko – mają postać drobnych, białych, lub biało-czerwonych wykwitów, zlewających się ze sobą i zajmujących dużą powierzchnię: wewnętrznej strony policzków, dziąseł, języka, warg i podniebienia.  

Lekarz stomatolog Agnieszka Grabek tłumaczy:  

– Przyczyną powstawania pleśniawek jest zakażenie grzybicze, a konkretnie – drożdżaki (głównie Candida albicans). Pleśniawki mogą się rozwinąć już u noworodków, gdyż odporność na rodzaj Candida nie jest u nich jeszcze wykształcona.

Pojawiają się zwykle u niemowląt i bywają niepożądanym skutkiem antybiotykoterapii, jak również spadku odporności, zaburzeń wchłaniania, anemii, czy niewystarczającej dbałości o czystość tego, co dziecko wkłada do ust (np. niewyparzonych smoczków).  

Jako że u niemowląt, których głównym składnikiem diety jest mleko, zwykle występuje biały nalot na języku, pleśniawki mogą być trudne do rozpoznania. Jeśli jednak dziecko nie ma łaknienia, a przyrost masy ciała jest powolny – powinniśmy przyjrzeć się dokładnie nalotowi. Pomocną może być informacją, iż pleśniawki dają się usuwać mechanicznie, natomiast nalot – nie.  

U niemowlęcia ze zdiagnozowanymi pleśniawkami ogromnie istotna jest dbałość o higienę jamy ustnej, terapia przeciwgrzybicza oraz podawanie probiotyków.  

Agnieszka Grabek – lekarz stomatolog z 20-letnim stażem, specjalista stomatologii zachowawczej z endodoncją, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, entuzjastka medycyny holistycznej. W swojej pracy zawodowej, lecząc całe rodziny, propaguje zachowania prozdrowotne ze szczególnym naciskiem na właściwą higienę jamy ustnej i jej wpływ na ogólne zdrowie pacjenta. 

Bibliografia:  

1. Maciej Nowak, Dolegliwości błony śluzowej jamy ustnej najczęściej występujące u dzieci i młodzieży, Forum Stomatologii Praktycznej, maj/czerwiec 2019,  
2. Owrzodzenia aftowe w bazie eMedicine, 20 czerwca 2017, 
3. Bożena Kociszewska-Najman, Justyna Skibińska, Tomasz Gnida, Karol Taradaj, Pleśniawki i afty jamy ustnej u niemowląt – rozpoznawanie i leczenie, Postępy neonatologii 2018;24 (2).