Wady serca u dzieci – rodzaje, objawy i leczenie

Wady serca u dzieci to bardzo złożona grupa schorzeń. Znajdują się w niej zarówno łagodne zmiany, które nie niosą za sobą poważnych konsekwencji, jak i choroby, które bez interwencji lekarskiej prowadzą do śmierci dziecka. Obecna medycyna perinatalna umożliwia diagnostykę, a nawet leczenie części wad jeszcze w czasie życia płodowego. Operacją wykonywaną w łonie matki jest m.in. balonowa plastyka zastawki aortalnej w przypadku jej krytycznego zwężenia. Zabieg wykonywany jest jeszcze w czasie ciąży i zapobiega powstaniu niedorozwoju lewego serca, tzw. HLHS, który w innym wypadku miałby poważne skutki dla narodzonego dziecka. 

W przypadku wykrycia wady serca u dziecka po porodzie rokowanie i dalsze postępowanie także zależy od tego, z jaką konkretnie chorobą mamy do czynienia. Część z nich musi być operowana niezwłocznie, ponieważ w innym wypadku nieuchronnie prowadziłaby do śmierci dziecka. Są jednak wady, z którymi dzieci mogą prawidłowo rozwijać się i nie ma konieczności interwencji kardiochirurgicznej.

Wśród wad serca u dzieci wyróżnia się m.in. wady przewodozależne. Są to schorzenia, które prowadziłyby do śmierci dziecka, gdyby doszło do zamknięcia przewodu tętniczego Botalla. Zamyka się on samoistnie w ciągu pierwszych 24 godzin po porodzie. Z tego powodu ważne jest szybkie wykrycie przewodozależnej wady serca i zapobiegnięcie zamknięciu przewodu Botalla. Dzięki temu lekarze mają czas, aby wykonać operację korygującą daną wadę. Wśród przewodozależnych wad serca wyróżnia się m.in.: atrezję tętnicy płucnej, tetralogię Fallota, anomalię Ebsteina, koarktację aorty, hipoplazję lewego serca czy też krytyczne zwężenie zastawki aortalnej. 

Inne grupy wad serca to wady sinicze i niesinicze. Sinicze, jak sama nazwa wskazuje, objawiają się sinicą i są związane z niedostatecznym utlenowaniem krwi. Zalicza się do nich przełożenie wielkich pni tętniczych oraz całkowity nieprawidłowy spływ żył płucnych. Najczęstszą wadą siniczą jest tetralogia Fallota. Niesinicze wady to głównie te ze zwiększonym przepływem płucnym i narastającą niewydolnością serca. Wśród nich wyróżnia się np. ubytek przegrody międzykomorowej (VSD), ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ASD) czy też ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej (AVSD).

Objawy związane z wadą serca zależą od jej rodzaju. Niektóre z nich nie dają objawów po urodzeniu, a dopiero po jakimś czasie. Zdarza się też, że wada jest skąpoobjawowa i diagnozowana jest przypadkowo, np. podczas badania echokardiograficznego. 

Często objawem wad serca jest sinica czy zwiększona męczliwość, szczególnie widoczna u małych dzieci podczas karmienia. Dzieci mogą mieć tendencję do nawrotów infekcji dróg oddechowych, a ich rozwój fizyczny może być opóźniony. Omdlenia, zasłabnięcia czy bóle w klatce piersiowej są charakterystyczne dla zwężenia zastawki aortalnej. 

Bardzo charakterystyczne objawy ma tetralogia Fallota. Należą do niej napady anoksemiczne, pojawiające się najczęściej między 6. a 18. miesiącem życia. Zaczynają się od gwałtownego krzyku, duszności i sinicy, a następnie dochodzi do utraty przytomności i drgawek. Tego rodzaju napady mogą doprowadzić nawet do śmierci, dlatego niezbędna jest prawidłowa diagnoza i leczenie wady. 

Do diagnostyki wad serca konieczne jest wykonanie RTG klatki piersiowej, echo serca oraz badania EKG. Dzięki tym badaniom oraz obrazowi klinicznemu choroby lekarze diagnozują wady serca i proponują dalsze postępowanie. Nie należy zapominać także o bardzo dużej roli ultrasonografii w ciąży i badaniu echa serca płodu, które umożliwiają diagnozę jeszcze w trakcie życia płodowego.

Część wad serca u dzieci wykrytych w trakcie trwania ciąży może zostać zoperowana jeszcze w łonie matki, a niektóre z chorób wymagają pilnej interwencji w okresie noworodkowym. Są to m.in. całkowity nieprawidłowy spływ żył płucnych, kiedy niezbędne jest przeprowadzenie tzw. zabiegu Rashkinda. Poza tym w przypadku wad przewodozależnych konieczny jest ciągły wlew prostaglandyny, który zapobiegnie zamknięciu przewodu tętniczego. 

Zabieg Rashkinda, czyli udrożnienie otworu owalnego, wykorzystywany jest w terapii takich wad serca, jak zarośnięcie zastawki trójdzielnej czy przełożenie wielkich pni tętniczych. Leczenie niedorozwoju lewego serca (HLHS) jest zaś wieloetapowe i polega na wykonywaniu zespoleń systemowo-płucnych. 

Przetrwały przewód tętniczy (PDA) zamyka się za pomocą specjalnych coili. Zdarza się jednak, że do 6. miesiąca życia ulega on samoistnemu zamknięciu. Najczęstsza wada serca u dzieci z zespołem Downa – ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej – leczona jest za pomocą wszczepianych w krążeniu pozaustrojowym łat. Czasami jedyną opcją leczenia niektórych wad jest zabieg przeszczepienia serca.