„Wypijasz 3 łyki wody, zwracasz 33. Nie jesteś w stanie normalnie funkcjonować”. Mama Prawniczka o tym, jak wygląda ciąża z hyperemesis

O hyperemesis gravidarum zrobiło się głośno tak naprawdę dopiero przy okazji pierwszej ciąży księżnej Cambridge. Kate Middleton poinformowała wówczas, że przez uporczywe dolegliwości ciążowe nie będzie mogła brać udziału w oficjalnych wydarzeniach. Przez okres ciąży zarówno pierwszej, drugiej jak i trzeciej, księżna pozostawała w domu.

O niepowściągliwych wymiotach zdecydowanie dosadniej mówiła aktorka i komiczka, Amy Schumer. – Jeśli kiedyś się struliście, to jest to. Mam tak codziennie od kilku miesięcy. Codziennie rzygam jak w Egzorcyście – powiedziała w swoim najnowszym stand-upie „Growing”. „Wyłączcie dźwięk, jeśli jesteście wrażliwi” – ostrzegała fanów, publikując na swoim profilu na Instagramie filmy, na których wymiotowała.
Niepowściągliwe wymioty dotykają jedynie ok. 2 proc. ciężarnych. Tak mała skala zjawiska sprawia, że ta przypadłość jest społecznie nieco trywializowana, co potwierdza Marzena Pilarz-Herzyk.

– Dla wielu osób nudności w ciąży to taka oczywista oczywistość jak to, że przybierzesz na wadze, urośnie ci brzuszek, czy będziesz miała rozstępy – podkreśla. – Ale nie każde mdłości są takie same. Nie każde miną po pierwszym trymestrze i nie każde dotyczą poranków – dodaje.

Codzienność ciężarnej z hyperemesis

Marzena już podczas pierwszej ciąży dowiedziała się, że cierpi na taką odmianę, która nie odpuszcza ani na chwilę. 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu dopadały ją napady nudności, które kończyły się godzinami spędzonymi w łazience. – Smak, zapach, widok czegoś, ulubiona potrawa, a nawet woda. Wypijałam 3 łyki, a zwracałam 33. Dosłownie wszystko było w stanie wywołać wymioty – wyjaśnia.

Mama Prawniczka odezwała się do koleżanek, które były w ciąży, przekopała internet wzdłuż i wszerz w poszukiwaniu sposobów na złagodzenie objawów hyperemesis. Chwytała się ich z nadzieją, że któryś okaże się tym skutecznym. Piła wodę z imbirem, jadła kanapki z imbirem, żuła imbirowe gumy do żucia, piła mleko, zagryzała migdałami, jadła banany na ciepło i na zimno. Sprawdziła dziesiątki sposobów, ale żaden na nią nie działał, a niektóre tylko pogarszały jej stan.

– Po kilku tygodniach, gdy kończył się I trymestr, a moja sytuacja w ogóle się nie poprawiała, zaczynałam się przyzwyczajać i żyć z myślą, że tak będzie, próbując jakoś na nowo wszystko poukładać. Musiałam znaleźć coś do jedzenia, co byłam w stanie codziennie chociaż małymi porcjami przełknąć. W obecnej ciąży życie ratują mi jabłka i pomarańcze – podkreśla.

U Marzeny tak wygląda już trzecia ciąża i – jak podkreśla – każda kolejna jest trudniejsza. Mdłości są jeszcze częstsze. – Czuję się tak, jakbym permanentnie przerabiała rotawirusa. Jestem przy okazji drażliwa, zmęczona i bolą mnie mięśnie brzucha. Mam separację z czekoladą, z którą romansuję od lat. W ciąży nie jestem w stanie na nią patrzeć – wyjaśnia.

– Bez przerwy uczę się obserwować swój organizm, aby każdego dnia znaleźć tę godzinę czy dwie, kiedy jestem w stanie wyjść po starsze dziecko do przedszkola i wrócić do domu bez żadnych niespodzianek. Czasami się nie udaje i muszę dzwonić awaryjnie do męża, żeby przeorganizował sobie popołudnie, bo ja nie jestem w stanie wyjść z mieszkania nawet na kilka metrów. Umawiam się na kawę z koleżanką i oczywiście zamawiam tylko wodę. Mam trochę więcej czasu, więc idę do kosmetyczki, a później okazuje się, że maseczka arbuzowa, która zawsze pięknie pachniała, staje się moim największym wrogiem – dodaje.

Ginekolog o hyperemesis

Przy nudnościach, które są uciążliwe, ale nie są zagrażające zdrowiu pacjentki ani rozwijającego się płodu, pomocne mogą okazać się domowe sposoby. Dr n. med. Tomasz Zając, specjalista ginekologii i położnictwa, właściciel „newMED. Lecznicy Specjalistycznej” oraz pracownik Szpitala Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przy ul. Karowej, podkreśla, że przyszła mama przede wszystkim nie powinna zmuszać się do jedzenia.

– W pierwszych trzech miesiącach wiele pań chudnie i to jest naturalna reakcja organizmu. Absolutnie nie powinny jeść tylko dlatego, że mamusia podtyka albo że gdzieś tak napisano czy „że jest w ciąży to musi”. Nie musi. Takie żywienie do niczego nie prowadzi. Prowadzi jedynie do zwiększenia dolegliwości pod postacią jeszcze silniejszych nudności i częstszych wymiotów – wyjaśnia ginekolog i dodaje: – Panie w pierwszych trzech miesiącach ciąży powinny jeść wtedy, kiedy rzeczywiście odczuwają głód. Niech nie patrzą na to, czy jest pora na śniadanie, obiad czy kolację, tylko jedzą wtedy, kiedy organizm – a on jest najlepszym podpowiadaczem – dopomina się o posiłek. Najlepiej małe porcje.

Ginekolog podkreśla, że w tym okresie ciąży kobiety wymagają wyjątkowo pozytywnego wsparcia ze strony najbliższych: partnera, męża, kogoś z rodziny. Kiedy czują się zaopiekowane, mniej się denerwują, dzięki czemu nudności nie nasilają się.
Złagodzić objawy mogą preparaty z imbiru: prawdziwa herbata z imbirem czy imbir marynowany. – Lekarz może przepisać również odpowiednie leki, które mogą być pod postacią czopków doodbytniczych albo tabletek do połknięcia. I w tym momencie wyczerpuje się to, co możemy zrobić ambulatoryjnie. Jeżeli to nie pomaga, to znaczy, że pacjentka idzie w stan hyperemesis – wyjaśnia ginekolog.

Nietrudno domyślić się, że niepowściągliwe wymioty ciężarnych niosą za sobą ryzyko wielu dolegliwości i są niebezpieczne dla zdrowia przyszłej mamy. Mogą bowiem w pierwszej kolejności prowadzić do zasłabnięć i omdleń, ale jednym z poważniejszych zagrożeń hyperemesis jest odwodnienie. Dlatego ciężarne, u których zdiagnozowano tę przypadłość, muszą być hospitalizowane.

– O hyperemesis gravidarum mówimy wtedy, kiedy uporczywe nudności występują z następowymi wymiotami, które prowadzą do odwodnienia. Wówczas pacjentka musi zgłosić się do szpitala, bo trzeba ją nawodnić kroplówką, podać leki przeciwwymiotne, a także monitorować stan ciąży – wyjaśnia dr n. med. Tomasz Zając.

Ginekolog podkreśla, że dolegliwości typowe dla hyperemesis powinny ustąpić wraz z 13.-16. tygodniem ciąży. – Jeśli trwają dłużej, to u pacjentki szuka się przyczyn internistycznych, nie ciążowych – tłumaczy.

Jakie prawa przysługują kobiecie w ciąży?

Kiedy Marzena Pilarz-Herzyk powiedziała swoim obserwatorkom o tym, że jest w ciąży, ale też o tym, dlaczego tak rzadko udziela się w mediach społecznościowych, poza falą gratulacji otrzymała sporo wiadomości od kobiet, które mają podobne doświadczenia. Nie dzieliły się z nią jednak radami na to, jak sobie ulżyć, bo przekonały się o tym, że na hyperemesis nie ma lekarstwa, to po prostu trzeba przetrwać. Opowiadały raczej swoje historie o tym, jak ta przypadłość jest oceniana przez otoczenie.

– Okazało się, że bardzo często nawet lekarze nie traktują hyperemesis poważnie. Na przyszłe mamy patrzy się jak na te, które chcą wyłudzić zwolnienie „na wymioty”. W gabinetach słyszą: „Ale jak to? Tyle pacjentek daje sobie radę z wymiotami, a pani chce siedzieć w domu, bo ma pani mdłości?”. Zarzuca się nam, kobietom w ciąży, że gdy tylko zachodzimy w ciążę, nagminnie (bez przyczyny!) bierzemy zwolnienie chorobowe – wyjaśnia Mama Prawniczka.

Tymczasem praca ciężarnej z hyperemesis brzmi jak misja skazana z góry na niepowodzenie. Kobiety z dnia na dzień dowiadują się, że nie są w stanie normalnie funkcjonować, chodzić do pracy czy zajmować się dziećmi. Nie mogą sobie nic zaplanować, nie mają wpływu na przebieg dnia, a nawet jeśli podejmują takie próby, to one i tak często kończą się fiaskiem, bo rytm wyznaczają kolejne wizyty w toalecie.

– Nie pracuję, bo nie ma takiej możliwości, abym prowadziła przez kilka godzin warsztaty, spotykała się na konsultacje indywidualne, czy nawet umówiła się z kimś na 100 proc. na konsultacje online. Czasami od momentu podniesienia się z łóżka, przez 1,5 godziny nie wychodzę z łazienki – wyjaśnia Marzena.

– Jeśli słyszysz jak mantrę: „pierwszy trymestr, przejdzie, będzie lepiej, musi pani wytrzymać”, wiedz, że oczywiście musisz wytrzymać, ale pamiętaj, że zwolnienie chorobowe to uprawnienie do zwolnienia z pracy właśnie z powodu niedyspozycji, przypadającej w okresie ciąży – tłumaczy prawniczka.

Marzena nie jest w stanie przejść w supermarkecie obok stoiska z rybami. A co jeśli przyszła mama (nawet ta bez hyperemesis) pracuje w takim miejscu? Nasza rozmówczyni wyjaśnia, że pierwszej kolejności taka mama nie musi iść na zwolnienie chorobowe.

– Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia jej innego stanowiska pracy, jeśli dotychczasowe nie spełnia kryteriów dozwolonych dla kobiety w ciąży, ale również, gdy lekarz (medycyny pracy) określi, że w tym okresie nie powinna wykonywać określonego rodzaju pracy. Pracodawca powinien zmienić jej stanowisko na inne, zmienić zadania – wyjaśnia Mama Prawniczka. – Jeśli nie ma takiej możliwości, tak naprawdę powinien zwolnić taką ciężarną z obowiązku świadczenia pracy z prawem do zachowania wynagrodzenia – dodaje.

Tak sytuacja wygląda w świetle prawa, a jak to ma się do rzeczywistości? Otóż, w takich momentach przyszłe mamy najczęściej słyszą: „Nie mamy dla pani innej pracy, proszę iść na L4”. – To jest jednak ten zakres, gdzie pracodawca nie jest kompetentny do decydowania – wyjaśnia.

Mama Prawniczka podkreśla, że jeśli jednak twoje mdłości nie ograniczają się tylko do tych, występujących przy porannym myciu zębów i naprawdę dezorganizują twój dzień i twoje życie, to są przesłanką do tego, aby uzyskać zwolnienie chorobowe w pracy.

– To nie twoja wina ani moja, że należymy do grona tych 2 proc. kobiet, którym to mija czasami dopiero tuż po porodzie. To hormony… nic nie poradzisz… – mówi.

Marzena Pilarz-Herzyk – z wykształcenia prawnik, z zamiłowania artystka (trochę architektka, trochę projektantka, trochę fotografka – bo nigdy nie mogła się zdecydować). Zawodowo przez kilka lat związana z zarządzaniem przedsiębiorstwami, procedurami prawnymi i finansowymi. Prywatnie mama i autorka bloga Mama Prawniczka.