Czym jest teratozoospermia?

Teratozoospermia to termin medyczny określający sytuację, w której w nasieniu mężczyzny występuje zbyt mało plemników prawidłowej budowy, aby mogło dojść do zapłodnienia. Aby stwierdzić teratozoospermię, odsetek plemników o prawidłowej budowie musi być niższy niż 4 proc. Wynika to z międzynarodowych badań populacyjnych, zatwierdzonych przez WHO w ostatnich latach. Jeszcze w rekomendacjach z 1999 roku aby stwierdzić teratozoospermię, prawidłowych plemników musiało być co najwyżej 14 proc. z wszystkich znajdujących się w nasieniu. 

Podczas badania nasienia ocenie podlega cały plemnik. Wystarczy, aby jedna jego struktura była nieprawidłowa, a zostanie on sklasyfikowany jako nieprawidłowy. U zdrowego mężczyzny odsetek plemników prawidłowej budowy nie przekracza zwykle 25 proc.

Izolowana teratozoospermia jest zjawiskiem rzadkim. Znacznie częściej występuje wraz z innymi zaburzeniami nasienia, takimi jak oligo- czy astenoteratozoospermia. Pierwsze z wymienionych to stan, gdy w jednym mililitrze nasienia znajduje się zbyt mała ilość plemników, natomiast przedrostek asteno- oznacza zaburzenia ich ruchliwości. Niektóre badania wskazują, że izolowana teratozoospermia jest uwarunkowana genetycznie i przenoszona jako tzw. cecha recesywna. Oznacza to, że do jej wystąpienia potrzebne są dwie wadliwe kopie genu warunkującego prawidłową budowę plemników, a nie tylko jeden, jak ma to miejsce w cechach dominujących. 

Inne zaburzenia nasienia współwystępujące wraz z teratozoospermią mogą być spowodowane przez wiele czynników. Możemy wymienić tutaj m.in. wrodzone lub nabyte zaburzenia układu moczowo-płciowego, jego zakażenia, np. bakterią chlamydia trachomatis, zbyt wysoką temperaturę panująca w mosznie spowodowaną przez żylaki powrózka nasiennego bądź też zaburzenia hormonalne. Teratozoospermia współwystępująca z innymi zaburzeniami nasienia może być również związana z przebytym nowotworem jądra czy też białaczką, wytworzeniem przeciwciał przeciw plemnikowych, urazami mającymi miejsce w przeszłości lub stosowaniem niektórych leków immunosupresyjnych.

Pomimo coraz skuteczniejszych metod leczenia niepłodności teratozoospermia nie może być leczona przyczynowo. Jedyną szansą na uzyskanie potomstwa w takiej sytuacji jest procedura IVF-ICSI, czyli in vitro z docytoplazmatycznym podaniem plemników. Jest to skomplikowany zabieg, który w skrócie może przedstawić jako wyselekcjonowanie pod powiększeniem plemników o najkorzystniejszej budowie oraz wprowadzenie ich za pomocą mikropipety do komórki jajowej kobiety. Metoda ta znajduje zastosowanie w sytuacjach, kiedy niepłodność jest spowodowana przez problem po stronie mężczyzny. 

Warunkiem wykonania tej procedury w przypadku teratozoospermii jest możliwość uzyskania plemników z jądra lub najądrzy. Jest to możliwe dzięki metodom MESA oraz TESE, czyli pobraniu męskich gamet za pomocą mikrochirurgii. Metoda IVF-ICSI obarczona jest jednak dużym ryzykiem powikłań, a jej skuteczność oceniania jest na ok. 30 proc., z dużymi wahaniami w poszczególnych grupach wiekowych.

O niepłodności mówimy w momencie nieskutecznego starania się o potomstwo przez 12 miesięcy, przy regularnym współżyciu średnio co 2–3 dni, bez stosowania antykoncepcji. Po tym czasie rozpoczyna się diagnostykę, która ma na celu dostarczenie informacji o powodach wystąpienia takiego stanu. W zależności od przyczyny możemy mówić o czynniku żeńskim, męskim oraz przyczynie idiopatycznej. Każdy z wymienionych czynników jest odpowiedzialny za niepłodność w mniej więcej takim samym procencie w populacji. 

Jeżeli przyczyna leży po stronie mężczyzny, jej wyleczenie i uzyskanie potomstwa jest trudniejsze niż w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z czynnikiem żeńskim. Ze względu na nieprawidłową budowę plemników w teratozoospermii, zapłodnienie w sposób naturalny jest często niemożliwe, a jedyną realną szansą na potomstwo jest wspomniana wcześniej procedura ICSI. Szanse na naturalne zapłodnienie są również związane ze stopniem uszkodzenia plemników, gdyż u każdego mężczyzny będzie wyglądało to nieco inaczej. Z tego też powodu dla każdej pary obierana jest odmienna ścieżka postępowania w zależności od przyczyny niepłodności.