Badanie płodności – kiedy się je robi?

Światowa Organizacja Zdrowia opisuje niepłodność jako niemożność zajścia w ciążę przez 12 miesięcy mimo regularnego współżycia bez stosowania metod antykoncepcyjnych. –Skuteczność zachodzenia w ciążę nie jest oszałamiająca – u młodych, zdrowych ludzi osiąga nie więcej niż 20 proc., co znaczy, że w jednym cyklu w ciążę zajdzie jedna para na pięć starających się – mówi dr ginekolog Alicja Bednarowska-Flisiak.

Po jakim okresie bezskutecznych starań o dziecko para powinna rozpocząć diagnostykę? To zależy od wieku. W przypadku kobiet poniżej 35. roku życia diagnostyka wskazana jest po roku, u kobiet po 35. roku życia po sześciu miesiącach, a u tych, które ukończyły 40 lat – jeszcze wcześniej.

Wykonanie badania na płodność pozwoli kobiecie poznać przyczynę niemożności zajścia w ciążę i rozpocząć odpowiednie leczenie.  Jakie badania powinno się wykonać? – Podstawowym badaniem jakie powinna wykonać kobieta mająca problem z poczęciem jest ocena rezerwy jajnikowej. Badanie polega na określeniu we krwi stężenia dwóch substancji – hormonu antymullerowskiego (AMH) oraz inhibiny B. Badanie pomaga określić ilość i jakość komórek jajowych, jakie pozostały jeszcze w jajnikach – mówi Alicja Bednarowska-Flisiak. 

Drugim bardzo ważnym parametrem podlegającym ocenie u kobiet jest badanie drożności jajowodów. Badanie Sono-HSG – ultrasonograficzna histerosalpingografia – pozwala sprawdzić budowę macicy i stan jajowodów. Umożliwia wykrycie niedrożności jajowodów oraz nieprawidłowości w budowie lub kształcie macicy. Nieprawidłowości te mogą być przyczyną trudności z zajściem w ciążę.  

Sprawdza się także prawidłowość owulacji – tłumaczy Alicja Bednarowska-Flisiak. – To zaobserwowanie, czy z pęcherzyków obecnych w jajniku podczas miesiączki jeden rośnie, dojrzewa, prawidłowo produkuje hormony, po czym pęka, uwalniając dojrzałą komórkę jajową do światła jajowodu. Monitoring taki odbywa się z pomocą USG oraz hormonalnych badań z krwi.

Diagnostykę przyczyn niepłodności należy przeprowadzić równolegle u obojga partnerów. Mniej więcej u połowy par za ograniczenie płodności odpowiada problem u partnera. 

Badanie płodności u mężczyzn obejmuje w pierwszej kolejności badanie nasienia. W podstawowym badaniu nasienia analizowane są ogólne parametry, takie jak:

• objętość i lepkość ejakulatu, 
• ogólna liczba plemników w nasieniu, 
• wygląd nasienia, 
• liczba plemników w 1 ml ejakulatu, 
• czas upłynnienia, 
• pH, 
• odsetek żywych i poruszających się plemników, 
• aglutynacja plemników. 

W rozszerzonym badaniu nasienia ocenie podlega budowa plemników i proporcje między prawidłowymi a uszkodzonymi plemnikami. 

Test płodności dla mężczyzn obejmuje także rozszerzone badanie morfologii plemnika. Metoda MSOME-6600 umożliwia obserwację budowy plemnika powiększonego 6000 razy. Tego rodzaju badanie wykonuje się przy skrajnie niskim odsetku plemników prawidłowych oraz w przypadku zaawansowanego wieku partnera. 

W przypadku braku plemników w spermie, wykonywana jest biopsja jąder. Badanie ma na celu sprawdzenie czy w jądrach występują ruchliwe i prawidłowo rozwinięte plemniki.

Najważniejsze badanie płodności u kobiet – ocena rezerwy jajnikowej – nie wymaga bycia na czczo. Można je wykonać w każdym momencie cyklu, choć najczęściej wykonywane jest razem z tzw. profilem hormonalnym podczas 2.–3. dnia miesiączki. Choć badanie sono-HSG jest mało inwazyjnym zabiegiem, należy się do niego odpowiednio przygotować. W cyklu poprzedzającym badanie konieczne jest wykonanie cytologii oraz posiewu z kanału szyjki macicy. Wynik wymazu pozwoli wykluczyć stany zapalne w obrębie narządów płciowych. 

Z kolei w przypadku mężczyzn przed badaniem nasienia wymagany jest okres abstynencji seksualnej trwający 3–5 dni.  Zarówno dłuższy, jak i krótszy czas abstynencji może przyczynić się do zafałszowania wyniku. Dodatkowo na 3 do 5 dni przed oddaniem nasienia należy powstrzymać się od spożycia alkoholu.

Cena diagnostyki płodności zależy od zakresu wykonanych badań. U niektórych par wystarczy wykonanie podstawowych badań, a inne pary, by poznać przyczynę niepłodności będą musiały wykonać rozszerzony pakiet. 

Za podstawowe badanie nasienia należy zapłacić około 70–80 zł, jednak cena biopsji jąder w prywatnej klinice może wynieść nawet 2000–3000zł. Kobiety za badanie AMH będą płacić około 150 zł, a za sono HSG od 500 do nawet 2000 zł.  

Badanie płodności – zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn – można wykonać bezpłatnie w ramach NFZ. Należy pamiętać, że w takim przypadku wymagane jest skierowanie od ginekologa lub androloga, czyli lekarza zajmującego się diagnozowaniem i leczeniem męskiego układu płciowego.