Czy warto podsunąć dziecku książki o dojrzewaniu?

Okres dojrzewania jest czasem intensywnych zmian, które obejmują wiele różnych aspektów codziennego funkcjonowania. Dotykają one sfery biologicznej, psychologicznej i społecznej. W obliczu tak wielu zmian dzieci odczuwają całą gamę emocji, które są dla nich trudne do zrozumienia i wyartykułowania. 

Zwykle dojrzewaniu towarzyszy lęk, a także poczucie zagubienia i niepewności, które mogą być manifestowane przez nastolatka na wiele różnych sposobów. Nie bez znaczenia w tym kontekście jest to, że okres ten jest trudny również dla rodziców – ich ukochane i często do tej pory grzeczne dzieci zmieniają się nie do poznania: mają swoje zdanie, swoje tajemnice, a także własne sprawy, w które nie chcą angażować dorosłych. 

Jedna z słynnych psychoanalityczek Françoise Dolto wykazywała, że dziecko w okresie dojrzewania jest szczególnie podatne na zagrożenia pod postacią narkotyków, przemocy, alkoholu, problemów z prawem itp. Zjawisko to określa mianem „Kompleksu homara”, porównując sytuację nastolatka do homara pozbawionego pancerza, a przez to podatnego na zranienie. Okres dojrzewania cechuje się również odrzuceniem wszelakich autorytetów – rodziców, wychowawców i nauczycieli, co niejednokrotnie bywa dla nas największym wyzwaniem. 

Między dzieckiem a dorosłym

Jednym z często popełnianych błędów przez rodziców jest traktowanie nastolatków jak dzieci, co może w znaczącym stopniu utrudniać budowanie relacji i umacnianie więzi. W okresie dojrzewania młodzież zaczyna poszukiwać własnej tożsamości, zadaje pytania i odkrywa siebie na płaszczyźnie cielesnej, psychologicznej oraz duchowej. Może się to przejawiać poprzez: większe zwracanie uwagi na swój wygląd, kształtowanie się poglądów politycznych, odkrywanie orientacji płciowej, poszukiwanie sensu życia, etc. Ważną kwestią trapiącą młodych ludzi jest również niezależność – nastolatkowie zwykle jawią się sobie jako osoby dorosłe, odpowiedzialne i zdolne do podejmowania różnych decyzji. Często spotyka się to z niezrozumieniem ze strony rodziców, którzy nadal traktują swoją pociechę jak dziecko.

Temat dotyczący dojrzewania – w tym m.in. płciowego i związanej z nim seksualności – jest bardzo trudny i delikatny, dlatego też wszelkie rozmowy z nastolatkiem powinny być przeprowadzane z dużą ostrożnością. Warto jednak komunikować wszystko otwarcie, spokojnym tonem i prostym językiem. 

Należy wytłumaczyć dziecku, że zmiany, które zachodzą w jego organizmie są całkowicie normalne i nie należy ich się bać, chociaż niekiedy mogą być trudne do zrozumienia. Warto pokazać nastolatkowi, że może się do nas zwrócić z każdym problemem, a my go nie zbagatelizujemy i postaramy się pomóc najlepiej, jak umiemy. 

Niekiedy warto zabrać również dziecko do specjalistów – ginekologa i psychologa, którzy fachowo opowiedzą mu o zmianach, zachodzących w jego organizmie.

Skutecznym sposobem na przybliżenie dziecku tematu dojrzewania jest podsunięcie mu kilku książek, które w jasny i klarowny sposób odpowiedzą na nurtujące go pytania. Są one dobrą opcją, ponieważ niekiedy nasza pociecha – mimo zapewnień, że może powiedzieć nam wszystko – może nie chcieć z nami rozmawiać.

Nie bez znaczenia w tym kontekście jest również to, że często relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi w okresie dojrzewania są wystawione na próbę. Dlatego też warto zakupić dziecku kilka pozycji książkowych, w których znajdzie odpowiedź na swoje pytania. Należy przy tym zwrócić uwagę na to, by były to książki napisane przez specjalistów – lekarzy, psychologów bądź terapeutów. 

Warto jednak mieć świadomość, że książki nie zastąpią dziecku szczerej rozmowy z rodzicami, mogą one stanowić jedynie jej uzupełnienie. 

Poradniki o dojrzewaniu dla dzieci

• „Twój dziewczyński przewodnik po dorastaniu” (Sophie Elkan) –  książka autorstwa psychoterapeutki i lekarki, która w przystępny sposób wyjaśnia różne aspekty dojrzewania, w tym m.in. zmieniający się wygląd, problemy z samoakceptacją, seksualność, a także relacje z chłopakami. Jest to kompendium wiedzy na temat dojrzewania, napisane prostym i lekko humorystycznym językiem, trafiającym do serca nastolatek. 
• „Powerbook dla dziewczyn”  (Jenni Paaskysaari) – to świetna pozycja z przykładami i historiami innych nastolatek. W głównej mierze traktuje ona o emocjach, z którymi musi radzić sobie każda dziewczynka podczas okresu dorastania. Znajdziemy w niej również kilka rozdziałów poświęconych cielesności i seksualności młodych kobiet.
• „Twoje ciałopozytywne dojrzewanie. Dla chłopców” (Barbara Pietruszczak) – książka adresowana do chłopców od 8 lat. Jest ona przystępna i rzeczowa, wyjaśnia wszelkie aspekty związane z dojrzewaniem chłopców, o których nie mówi się zbyt często. Porusza ona m.in. zmiany emocjonalne, a także fizyczne (m.in. pierwszą erekcję, masturbację itp.). 
• „Niezbędnik każdego chłopaka jak ogarnąć dojrzewanie” (Phil Wilkinson) – to książka-poradnik, która nie tylko wyjaśnia wszystkie najważniejsze kwestie dotyczące dojrzewania, ale również zawiera cenne wskazówki na temat dbania o higienę osobistą, zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. Jej główną rolą jest oswojenie nastolatka z trudnym czasem dojrzewania. 

Książki o nastolatkach

Książki traktujące o nastolatkach i problemach związanych z dojrzewaniem mogą być również świetnym rozwiązaniem dla rodziców, którzy chcą zrozumieć emocje swoich dzieci w tym trudnym okresie. Wśród książek, które pomogą dorosłym zrozumieć nastolatka, można wymienić:

• „Nastolatki szczerze o sobie. Wyjątkowy poradnik dla rodziców” (Louise Bedwell, Megan Lovegrove) – to świetna książka, ukazująca rodzicom perspektywę nastolatków, ich problemy, zmagania z rzeczywistością oraz wszelkie trudy towarzyszące dorastaniu. Jest ona napisana lekkim i zabawnym językiem. 
• „Wynaleźć siebie. Sekretne życie mózgu nastolatka” (Sarah-Jayne Blakemore) – ta książka wyjaśnia wszelkie zmiany w zachowaniu nastolatka, które mogą niepokoić rodziców. Jednocześnie podpowiada jak komunikować się z młodym człowiekiem oraz jak go wspierać w okresie dorastania. 
• „Jak się dogadać z nastolatkiem?” (Michelle Icard) – to świetna książka dla rodziców, którzy czują się nieco zagubieni i zaniepokojeni relacjami ze swoją nastoletnią pociechą. Podpowiada ona jak budować więź z dzieckiem, jak rozmawiać na trudne tematy, jak okazywać zainteresowanie oraz jak wspierać nastolatka w jego dążeniu do samodzielności. Dużym atutem tej książki jest brak moralizowania.

W trudnym okresie dojrzewania nieodzowne jest wsparcie ze strony rodziców i okazanie swojemu nastoletniemu dziecku zrozumienia i dużej dozy empatii. Jeśli zależy nam na wzmacnianiu więzi ze swoją pociechą, to musimy nieco zmienić sposób komunikowania się z nią i zaakceptować, że nie jest ona już dzieckiem. 

Niezwykle ważny w tym trudnym czasie jest szacunek do emocji nastolatka – wszelkie akty negowania jego problemów mogą spotkać się z „ostrą” reakcją dziecka, a także utratą zaufania. Wobec tego nie należy krytykować jego wyborów, znajomych, a także udzielać komentarzy w stylu: „co ty możesz wiedzieć o życiu”. 

Nie oznacza to jednak, że nastolatkowi należy na wszystko pozwolić tylko po to, by nie zniszczyć dobrych relacji. Rodzice to nie kumple, dlatego też należy jasno postawić granice i wyrażać swój sprzeciw, a w razie konieczności karać za przewinienia (np. picie alkoholu). Nie należy też wycofywać się z raz podjętej decyzji i pozostać stanowczym. Nastolatek nie jest jeszcze osobą dorosłą i nie może podejmować wielu decyzji samodzielnie.