Zapalenie spojówek u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Do przyczyn zapalenia spojówek u noworodka i niemowlęcia zalicza się głównie dwoinkę rzeżączki. Do zakażenia dochodzi podczas porodu w trakcie przejścia przez drogi rodne kobiety. Po porodzie każde dziecko rutynowo ma podawane do oczu krople (tzw. zabieg Credego), mające zapobiec rozwojowi zapalenia spojówek. Może to jednak wywołać przejściowe, samoistnie mijające, chemiczne zapalenie spojówek u noworodka. Poza tym zapalenie spojówek spowodowane może być również wirusem opryszczki, innymi bakteriami, np. chlamydią, czy niedrożnością przewodu nosowo-łzowego.

U starszych dzieci zapalenie spojówek ma etiologię alergiczną lub bakteryjną. Najczęściej przyczyną są paciorkowce i gronkowce, Haemophilusinfluenzae czy bakterie Gram-ujemne. Poza tym zapalenie spojówek może być objawem innej choroby. Pojawia się w chorobie Kawasaki oraz w pediatrycznym, wieloukładowym zespole zapalnym związanym z zakażeniem SARS-CoV-2 (PIMS).

Bardzo ważne jest prawidłowe rozpoznanie zapalenia spojówek, ponieważ – jeśli jest nieleczone – może doprowadzić nawet do ślepoty u noworodków. Najczęściej diagnoza jest możliwa na podstawie objawów, które pojawiają się u dziecka. Czasami pobierane są także wymazy, dzięki którym możliwe jest rozpoznanie bakterii oraz wykonanie antybiogramu, a co za tym idzie, wdrożenie skutecznego leczenia. Jeśli lekarz podejrzewa, że zapalenie spojówek ma przyczynę alergiczną, przydatne mogą okazać się testy skórne. 

Szybkie rozpoznanie zapalenia spojówek, szczególnie u małego dziecka, jest niezwykle istotne, ponieważ może doprowadzić do perforacji rogówki i zapalenia wnętrza gałki ocznej. Czasami dochodzi także do pojawienia się zmian ogólnych, takich jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy posocznica, stanowiących zagrożenie życia dziecka.

Objawy zapalenia spojówek u dziecka różnią się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z noworodkiem, czy ze starszym dzieckiem oraz od tego, jaka jest przyczyna wywołująca zapalenie. Charakterystycznym objawem jest przekrwienie i zaczerwienienie spojówek. 

W przypadku, gdy zapalenie spojówek spowodowane jest dwoinką rzeżączki, u noworodka obserwuje się obrzęk uniemożliwiający otwarcie oczu, zielonkawą wydzielinę ropną, przekrwienie spojówek, a także owrzodzenia w rogówce. Jeśli zapalenie spowodowane jest przez opryszczkę, na powiekach pojawiają się pęcherzyki, a wydzielina jest obfita i surowicza. 

U starszych dzieci charakterystycznym objawem bakteryjnego zapalenia spojówek jest ropna, lepka wydzielina powodująca sklejanie się brzegów powieki. Często najpierw dotyczy jednego oka, a po kilku dniach zapalenie przenosi się na drugie. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek najbardziej typowym objawem jest silny świąd oczu. Najczęściej towarzyszy mu przekrwienie, zaczerwienienie, a także obrzęk powiek. Często w przebiegu alergii pojawia się też katar sienny.

Zapalenie spojówek u noworodków może prowadzić do poważnych powikłań, związanych zarówno z narządem wzroku, jak i ogólnoustrojowych. Niezbędne jest więc wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie. Dlatego też jeśli objawy zapalenia spojówek u noworodka pojawiły się po wypisie ze szpitala, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą lub udać na izbę przyjęć szpitala pediatrycznego.

Leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek u małych dzieci odbywa się w warunkach szpitalnych i polega na stosowaniu dożylnych antybiotyków oraz w postaci kropli do oczu. Bardzo ważne jest oczyszczanie oka sterylnymi gazikami i solą fizjologiczną. W przypadku zakażenia wirusem opryszczki stosuje się krople i maści przeciwwirusowe. Często konieczne jest leczenie matki.  

Odmiennego leczenia wymaga zapalenie spojówek spowodowane niedrożnością przewodu nosowo-łzowego. Rodzice powinni wykonywać masaż woreczka łzowego, co przyspiesza udrożnienie przewodu. Gdy po trzech miesiącach nie ma efektu, wykonywany jest zabieg sondowania dróg łzowych. 

U starszych dzieci w przypadku bakteryjnych zapaleń spojówek stosowane są antybiotyki. Gdy zaś przyczyną jest alergia, wykorzystuje się leki przeciwhistaminowe ewentualnie glikokortykosteroidy miejscowe.