Przewlekły kaszel u dziecka – zapobieganie i leczenie

Kaszel to jedna z najczęstszych dolegliwości chorobowych u dzieci. To odruch obronny organizmu podczas infekcji dróg oddechowych. Długotrwały kaszel u dziecka może być powodowany też wieloma innymi czynnikami.

Kiedy można mówić o przewlekłym kaszlu u dziecka? Choć niepokojąco brzmi już kilkudniowe pokasływanie, za przewlekły kaszel uważa się taki, który trwa dłużej niż cztery tygodnie, zgodnie z ustaleniami American College of Chest Physicians. Zdaniem British Thoracic Society kaszel trwający do 3 tygodni to kaszel ostry. Jeśli kaszel trwa 3–8 tygodni, to można mówić o kaszlu podostrym. Natomiast jako kaszel przewlekły BTS definiuje kaszel trwający dłużej niż 8 tygodni.

Przewlekły kaszel może pojawiać się o różnych porach w ciągu doby. Wiele osób obserwuje jednak, że napady kaszlu szczególnie nasilają się o określonych porach. Dość częsty problem stanowi przewlekły kaszel u dziecka w nocy. Nierzadki objaw to również kaszel, który pojawia się regularnie rano i wieczorami.

Przyczyny przewlekłego kaszlu u dzieci to m.in.: alergiczny nieżyt nosa i spływanie wydzieliny na gardło, zanieczyszczenia powietrza w otoczeniu dziecka, astma oskrzelowa czy refluks. Ustalenie przyczyn przewlekłego kaszlu pozwala podjąć odpowiednie leczenie. Najczęstsza przyczyna kaszlu, zarówno ostrego, jak i przewlekłego, to zakażenia w obrębie dróg oddechowych.

„…doskonały na mokry kaszel!” „…idealny na kaszel suchy” – znasz te slogany? Szczególnie jesienią, w pełni sezonu zachorowań na infekcje dróg oddechowych, nie brakuje reklam różnych preparatów, dedykowanych na określone rodzaje kaszlu. No właśnie – ale jak je rozpoznać?!

Suchy kaszel może być objawem infekcji wirusowych, astmy oskrzelowej, chorób serca i układu krążenia (może pojawiać w przebiegu nadciśnienia płucnego, niewydolności krążenia lub jako skutek uboczny leków na nadciśnienie tętnicze). 

W przebiegu suchego kaszlu nie obserwuje się obecności wydzieliny z dróg oddechowych, lecz mikrouszkodzenia nabłonka górnych dróg oddechowych.

Mechanizm kaszlu jest prowokowany przez oddziaływanie czynników zewnętrznych na uszkodzony naskórek, np. przez wzmożony przepływ powietrza podczas śmiania się, mówienia albo aktywności fizycznej. Odczuwalne może być swędzenie, drapanie w okolicy tchawicy. Napady kaszlu mogą być długotrwałe, nie do opanowania, z odchrząkiwaniem i pokasływaniem pomiędzy.

Mokry kaszel – nazywany też kaszlem wilgotnym lub kaszlem produktywnym. Przebiega z odkrztuszaniem wydzieliny, plwociny, flegmy.

Wydzielina bywa gęsta i lepka, powoduje uczucie duszności i trudności w odkrztuszaniu.

W zależności od typu infekcji może być także przezroczysta, żółta lub zielonkawa. W infekcjach wirusowych – przezroczysta; ropna i zabarwiona – w infekcjach bakteryjnych.

Przewlekły kaszel u dziecka wymaga diagnostyki, która pozwoli określić przyczyny kaszlu, wdrożyć właściwe leczenie, wyeliminować powody kaszlu. Specjaliści zwracają uwagę, że stosowanie popularnych leków hamujących odruch kaszlu może przedłużać dolegliwości u małego pacjenta i utrudniać postawienie rozpoznania.

Niezbędne jest osłuchanie dziecka, sprawdzenie czy w oddechu nie ma świstów lub innych niepokojących dźwięków, trzeszczeń. Nierzadko zauważa się u dzieci przewlekły kaszel bez zmian osłuchowych. Lekarz ocenia również ogólny stan zdrowia dziecka, a także  zabarwienie skóry, gdyż ewentualne sinienie może świadczyć o niewydolności układu oddechowego.

Jeśli rozpoznanie wskazuje na poinfekcyjny charakter przewlekłego kaszlu, warto zadbać o odporność u dziecka. Naturalne sposoby to dieta bogata w owoce i warzywa, w tym kiszonki, które są naturalnymi probiotykami. Niezastąpione są również: aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, regularne wietrzenie pomieszczeń, zapewnienie odpowiedniego nawilżenia powietrza, rezygnacja z fastfoodów i przetworzonej żywności.

Jeśli dziecko boryka się z przewlekłym kaszlem, możesz za pomocą domowych sposobów przynieść mu ulgę w dolegliwościach i przyspieszyć powrót do zdrowia. Polecane przez wielu rodziców syropy na przewlekły kaszel u dziecka to:

• syrop z cebuli,
• sok z czarnego bzu,
• sok z malin,
• herbatka malinowa,
• syrop z miodu, cebuli i czosnku.

Przyczyną przewlekłego kaszlu mogą być pleśnie i grzyby w pomieszczeniach. Wówczas niezbędne jest zastosowanie specjalnych preparatów czy odgrzybianie i osuszanie ścian.

Ulgę w kaszlu przynosi także wietrzenie pomieszczeń. Dobrą inwestycją jest oczyszczacz powietrza. Olejki rozpylane z dyfuzora oraz odpowiednie nebulizacje również mogą pomóc w walce z przewlekłym kaszlem u dziecka. Jeśli przyczyną kaszlu jest nieżyt nosa, pomocna może być woda morska do nosa lub sól fizjologiczna do nebulizacji.

Jakie olejki eteryczne sprawdzą się w aromaterapii dzieci? W przypadku aromaterapii u dzieci najlepiej sprawdzą się podstawowe olejki eteryczne – cytrynowy, miętowy i lawendowy. Można je stosować nawet profilaktycznie. Olejek cytrynowy wspomaga odporność. Sprawdzi się np. w profilaktyce infekcji gardła. Olejek miętowy z kolei wspomaga dolegliwości układu pokarmowego, ale również odświeża i odblokowuje zatkany nos.

Jeśli dojdzie do infekcji objawiającej się katarem, kaszlem, podwyższoną temperaturą ciała, czy osłabieniem, warto rozważyć zastosowanie tzw. mieszanki złodziei, tj. olejków z goździka, cynamonu, rozmarynu, eukaliptusa i pomarańczy lub cytryny. 

– W aromaterapii istotnym aspektem jest intuicja czy też subiektywna preferencja. Nie stosujmy więc olejku eterycznego na siłę, jeśli jego zapach nie przypada do gustu nam lub naszemu dziecku. Istnieje wiele różnych olejków eterycznych, które różnią się zapachem, ale na organizm działają w podobny sposób. Olejek miętowy można z powodzeniem zastąpić olejkiem eukaliptusowym, jeśli chodzi o udrażnianie dróg oddechowych, lub olejkiem z kopru włoskiego, by pomóc sobie w dolegliwościach żołądkowych – podpowiada dr Zofia Iskierko, chemiczka zajmująca się aromatoterapią.

Jeśli przyczyną kaszlu jest refluks, można zmienić ustawienie łóżka – tak, żeby głowa dziecka znajdowała się nieco wyżej. W przypadku astmy czy alergii konieczne jest wyeliminowanie czynników drażniących. Niezbędne może być podanie leków przeciwhistaminowych czy sterydów lub wziewek.

Jeśli cokolwiek cię niepokoi, zaufaj intuicji i odwiedź lekarza. Sytuacje, które szczególnie powinny zwrócić uwagę, to kaszel u noworodków, który może świadczyć o wrodzonych wadach lub chorobach serca i układu oddechowego. Nie bagatelizuj zbyt długiego trwania kaszlu ani utrzymującego się długo kaszlu tak silnego, że prowadzącego wręcz do  wymiotów. Przewlekły mokry kaszel u dziecka może świadczyć o stanach zapalnych płuc i oskrzeli. Natomiast przewlekły suchy kaszel u dziecka to częsty objaw astmy.

Dokładnej diagnostyki wymaga również stale nasilający się kaszel. Należy zwrócić uwagę na przewlekły kaszel powracający po posiłkach, gdyż może to świadczyć o refluksie lub przetokach.

Kaszel nagły i niepoprzedzony wcześniej niepokojącymi objawami może być skutkiem aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych i wymagać pilnej interwencji medyków. Konieczna jest także wizyta u lekarza, jeśli w plwocinie pojawia się krew, a także gdy oprócz kaszlu pojawiają się nocne poty.

W przypadku przewlekłego kaszlu u dziecka niezbędne mogą okazać badania endoskopowe układu oddechowego i pokarmowego, a także spirometria i podstawowe badania krwi. Konieczne mogą być również badania pod kątem pasożytów, których bytowanie w organizmie również może powodować u dzieci przewlekły kaszel.

Ekspertka – Zofia Iskierko – chemiczka, autorka wielu publikacji naukowych. Współpracuje z producentem olejków eterycznych o najwyższej klasie czystości (doTERRA). Prowadzi szkolenia o aromaterapii zarówno dla początkujących, jak i dla ludzi zawodowo związanych ze sprzedażą olejków eterycznych.