Padaczka u dzieci – objawy i leczenie

Padaczka inaczej określana jest jako epilepsja, „święta choroba”, tzw. choroba świętego Walentego. To przewlekła choroba mózgu powodująca napady padaczkowe, czyli nagłe i przemijające dolegliwości powodowane nieprawidłową pracą mózgu. Padaczka powodowana jest nieprawidłową aktywacją neuronów.

Padaczka to jedna z najczęstszych chorób mózgu. Statystycznie dotyczy ok. 1 proc. populacji. W większości przypadków padaczka pojawia się u dzieci lub u młodych dorosłych (przed 20 r.ż.). Najwięcej ataków padaczkowych odnotowuje się między 2. a 6. r.ż., a także w okresie dorastania między 11. a 21. r.ż.

W zależności od tego, z jakiego obszaru mózgu wysyłany jest błędny sygnał, padaczka może objawiać się w różny sposób. Np. gdy nieprawidłowa aktywacja neuronów dotyczy kory wzrokowej, u chorych następują zaburzenia widzenia. Jeśli zaburzenie obejmuje część mózgu odpowiedzialną za ruch, u pacjentów dochodzi do drgawek. Jeśli cały obszar mózgu działa w niewłaściwy sposób, całe ciało ulega zaburzeniom, a chory traci przy ataku padaczkowym przytomność.

Ataki padaczkowe mijają po kilku sekundach lub kilku minutach. Niekiedy atak przechodzi samoistnie, ale u wielu pacjentów niezbędne jest podane leków. Napady wracają co jakiś czas. W zależności od pacjenta może dochodzić do napadu padaczkowego z różną częstotliwością. U jednych osób napady zdarzają się raz na kilka miesięcy, u innych – wiele razy w ciągu dnia.

Najczęstsze przyczyny padaczki u dzieci to:

• ponad połowa przypadków to padaczka genetyczna u dzieci,
• komplikacje okołoporodowe, np. głębokie niedotlenienie, uszkodzenie mózgu,
• wady wrodzone i rozwojowe,
• urazy głowy i mózgu,
• choroby, np. zapalenie opon mózgowych,
• choroby matki w okresie ciąży.

W przypadku padaczki odruchowej, do której zaliczana jest m.in. padaczka fotogenna, nazywana telewizyjną, ataki padaczkowe u dzieci mogą być powodowane przez bodźce wzrokowe. Zdarza się również padaczka idiopatyczna u dzieci. Oznacza to, że przyczyny padaczki są nieokreślone, choć podejrzewa się zwykle podłoże genetyczne.

Najbardziej rozpoznawalny objaw padaczki to napadowe drgawki, które mogą obejmować całe ciało, ale mogą też dotyczyć jednej okolicy. Co ważne, padaczka u dzieci nie zawsze przebiega z charakterystycznymi drgawkami. Objawy padaczki u dzieci bywają nietypowe, trudne do rozpoznania. W przypadku dzieci z chorobami, wrodzonymi wadami lub zaburzeniami rozwoju objawy padaczki mogą początkowo być mylone z innymi problemami.

Inne objawy padaczki u dzieci to:

• tzw. aura, nietypowe odczucia, które poprzedzają atak padaczki – u dzieci, które nie są w stanie same rozpoznać sytuacji, niekiedy rodzice są już tak uwrażliwieni na chorobę dzieci, że potrafią wyczuć zbliżający się atak; może się zdarzać również atak padaczki u dzieci niepoprzedzony sygnałami ostrzegawczymi,
• znieruchomienie,
• upadki,
• nieświadome oddanie moczu,
• utrata przytomności,
• ślinotok,
• senność,
• przewrócenie oczu,
• zwiotczenie mięśni,
• opadanie głowy,
• nowy element w zachowaniu dziecka, krótkotrwały i powtarzalny,
• padaczka u dzieci może dawać nietypowe objawy, kojarzone m.in. ze spektrum autyzmu,
• u nawet jednej czwartej pacjentów z padaczką obserwuje się zaburzenia lękowe.

Jak rozpoznać padaczkę u dziecka? Lekarz bierze pod uwagę zgłaszane przez rodziców pierwsze objawy. Zlecane są podstawowe badania m.in. krwi i moczu, oceniające stan zdrowia małego pacjenta i wykluczające lub potwierdzające inne przyczyny nietypowego zachowania.

Ponadto niezbędne jest wykonanie badania EEG ‒ elektroencefalografii. Badanie EEG polega na założeniu na głowę dziecka elektrod rejestrujących aktywność bioelektryczną mózgu. Następnie specjalista interpretuje zapisany wynik. W badaniu EEG może zostać rozpoznana padaczka utajona u dzieci, która nie daje charakterystycznych objawów.

Oprócz EEG wykonywane są badania mózgu – tomografia komputerowa (badanie u dzieci może być wykonane w narkozie) i/lub rezonans magnetyczny.

‒ Padaczka to nie tylko występujące od czasu do czasu napady padaczkowe. Choroba ta może upośledzać funkcjonowanie społeczne, może powodować zaburzenia emocjonalne, problemy psychiczne oraz powodować afazję, czyli utratę mowy u dzieci, które mówiły. W niektórych padaczkach uszkodzenie mózgu postępuje, a po każdym ataku można zaobserwować regres rozwoju. Co ważne, napad nie zawsze jest takim spektakularnym napadem z drgawkami, może być rodzajem „wyłączenia” dziecka, które można pomylić z zamyśleniem – dodaje Anna Jankowska, opiekunka medyczna.

Padaczka budzi zrozumiały niepokój rodziców. Choć jest to poważna choroba, jednak uważa się, że w wielu przypadkach rokowanie jest dobre. Czy padaczka u dzieci jest wyleczalna? Nawet 80 proc. dzieci z padaczką doświadcza remisji, czyli zaniku objawów chorobowych. To, czy padaczka u dziecka jest uleczalna, zależy od typu padaczki, na którą choruje. Uogólniona padaczka obejmuje jednocześnie objawy ruchowe w połączeniu z utratą świadomości.

Rodzaje padaczki u dzieci to m.in.

• zespół Dravet – padaczka lekooporna, napady uogólnione toniczno-kloniczne, sukcesywnie coraz cięższe. Rokowanie jest złe. Obecne są objawy oraz choroby towarzyszące np. zaburzenia snu, zaburzenia ze spektrum autyzmu, zaburzenia wzrostu, zaburzenia odporności. Jest to padaczka gorączkowa u dzieci, do pierwszych napadów dochodzi zwykle w czasie gorączki w okresie niemowlęcym.
• padaczka u dzieci w czasie snu, czyli nocna padaczka czołowa – objawem padaczki nocnej u dzieci są napady ruchowe, którym może towarzyszyć krzyk lub jęki. Symptomy można pomylić z np. koszmarami sennymi u dziecka. Przyczyną padaczki nocnej jest podłoże genetyczne.
• padaczka Rolanda – objawy ogniskowe, zwykle nocne i zwykle dotyczące mięśni twarzy. Rokowanie w tym typie padaczki u dzieci jest dobre – zazwyczaj przebieg jest łagodny, napady rzadkie i obserwuje się ustępowanie objawów w miarę dorastania dziecka.
• inne rodzaje padaczek u dzieci to m.in. dziecięce napady nieświadomości, zespół Westa, zespół Ohtahara, zespół Rasmussena, zespół MERRF.

Leczenie padaczki może być skuteczne przy odpowiednim skojarzeniu leków. Sukcesy osiąga się również, stosując medyczną marihuanę. W niektórych ośrodkach prowadzone są we współpracy neurologów z dietetykami terapie za pomocą diety ketogenicznej. Nie należy wprowadzać samodzielnie takiego żywienia. Jednak pod odpowiednią kontrolą specjalistów można osiągnąć sukces terapeutyczny i redukcję, a nawet rezygnację z leków przeciwpadaczkowych.

Jak postępować w przypadku padaczki u dzieci?

• jeśli u pacjenta występuje padaczka telewizyjna, należy wyeliminować bodźce wywołujące ją, takie jak migające światła, szybkie zmiany obrazów, kule dyskotekowe itp.
• pierwsza pomoc w padaczce u dzieci polega na ułożeniu w bezpiecznej pozycji, kontrolowaniu oddechu i odsunięciu przedmiotów, które mogłyby zagrażać. Nie należy krępować ruchów czy powstrzymywać drgawek.

Sama diagnoza padaczki nie jest jednoznaczna z otrzymaniem orzeczenia o niepełnosprawności. Każda osoba musi stawić się przed komisją orzekającą, która decyduje o przyznaniu bezterminowego lub czasowego orzeczenia.