Jak leczyć wady postawy u dzieci?

Wady postawy u dzieci i młodzieży definiuje się jako wszelakie – zarówno nabyte, jak i wrodzone – odchylenia od prawidłowej postawy ciała, które w większości przypadków można skorygować dzięki odpowiednim ćwiczeniom. 

Najczęściej u dzieci rozpoznawane są nabyte wady postawy. Występują one w okresie skoków rozwojowych, które przypadają na dwa przedziały wiekowe: 6-7 oraz 12-16 lat. Pierwszy z nich wiąże się z okresem szybkiego wzrastania, a także ze zmianą stylu życia. To właśnie wtedy dzieci zaczynają uczęszczać do szkoły, gdzie przez kilka godzin dziennie przesiadują w ławce, nie zawsze pamiętając o utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała i przyjęciu „zdrowej” pozycji dla swojego kręgosłupa. Z kolei drugi z okresów pojawia się w wieku dojrzewania płciowego (u dziewcząt pomiędzy 11. a 13. rokiem życia, a u chłopców – 13. a 14. rokiem życia). Na ten czas przypada skok wzrostowy, który wiąże się m.in. ze zmianą proporcji ciała. Wtedy też rozwój mięśni nie nadąża za rozwojem układu szkieletowego, przez co zachodzi większe ryzyko wystąpienia wad postawy u dzieci.

Bardzo trudno wskazać jednoznaczną przyczynę powstawania wad postawy u dzieci w wieku wczesnoszkolnym czy też nastolatków. Wyjątek stanowią wady wrodzone oraz takie, które rozwijają się na skutek różnych chorób (np. porażenia mózgowego). Zwykle są one następstwem długotrwałego przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała. Wśród innych przyczyn można wskazać na:

• niewłaściwie dobraną do wzrostu dziecka ławkę i krzesło, 
• przeciążony plecak szklony lub niewłaściwe jego noszenie (np. zakładanie plecaka na jedno ramię), 
• nadwagę i otyłość,
• niewystarczającą ilość aktywności fizycznej,
• długotrwałe przebywanie w jednej pozycji ciała, 
• słaby wzrok, który powoduje np. zbytnie wychylanie głowy do przodu, 
• wysoki wzrost w stosunku do rówieśników, który skutkuje garbieniem się.

Wśród dzieci i młodzieży dominują wady nawykowe, które z powodzeniem można korygować za pomocą specjalnych ćwiczeń prowadzonych pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty. Bagatelizowanie wad postawy u dzieci może mieć poważne konsekwencje nie tylko w postaci pogorszenia wyglądu sylwetki, ale również zaburzeń krążeniowo-oddechowych, pogorszenia sprawności fizycznej, bólu w obrębie kręgosłupa, a także problemów ginekologicznych u kobiet. Najczęstsze wady postawy ciała u dzieci to: 

Kifoza piersiowa

Kifoza, czyli plecy okrągłe, charakteryzuje się  nadmiernym wygięciem piersiowego odcinka kręgosłupa. Jej rezultatem jest zbyt duże wychylenie głowy i barków do przodu, osłabione mięśnie grzbietu i brzucha, przykurcz mięśni piersiowych, a także ograniczenie ruchomości klatki piersiowej. Kifoza piersiowa może skutkować przewlekłymi bólami i zawrotami głowy, problemami z koncentracją, a nawet trudnościami w oddychaniu. Oprócz tego mogą towarzyszyć jej uporczywe dolegliwości bólowe w obrębie górnego odcinka kręgosłupa. 

Lordoza lędźwiowa

Inaczej plecy wklęsłe, charakteryzuje się nadmiernym pogłębieniem lordozy lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Jej efektem jest przesadnie wypięcie brzucha (tzw. brzuch przodujący) przy jednoczesnym uwypukleniu pośladków. Lordoza lędźwiowa może wiązać się z występowaniem dolegliwości bólowych, które są następstwem przeciążenia połączeń stawowych w obrębie bioder i krzyża. Konsekwencją tej wady postawy u dzieci mogą być problemy z funkcjonowaniem jelit, pęcherza moczowego, a także problemy ginekologiczne u kobiet. 

Kifoza piersiowa z lordozą lędźwiową

To inaczej plecy okrągło-wklęsłe – ich współwystępowanie jest stosunkowo częstą wadą postawy u dzieci. Charakterystyczne cechy tych wad postawy opisano powyżej. 

Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa

Tzw. plecy płaskie charakteryzują się spłyceniem lub całkowitym wywłaszczeniem naturalnych krzywizn kręgosłupa. Zwykle towarzyszy im również pochylenie miednicy do przodu oraz zmniejszenie objętości klatki piersiowej. Wada ta może mieć konsekwencje długofalowe w postaci zwyrodnień kręgosłupa w wieku dorosłym. Cechą charakterystyczną pleców płaskich jest spłaszczenie klatki piersiowej i brzucha oraz odstawanie łopatek. Dodatkowo mogą pojawiać się dolegliwości bólowe oraz znaczące osłabienie mięśni pleców. Najpoważniejszą konsekwencją związaną z tą wadą postawy u dzieci jest zmniejszenie pojemności płuc. 

Skolioza

Boczne skrzywienie kręgosłupa charakteryzuje się wygięciem kręgosłupa w kształcie litery S. Zwykle dotyka ono przede wszystkim piersiowego odcinka kręgosłupa. Skolioza jest wadą postawy występującą stosunkowo często u małych dzieci (do 3. roku życia). Charakteryzuje się ona występowaniem nierówno rozstawionych barków, skróceniem rąk i nóg (pozornym), garbem żebrowym oraz tzw. wałem lędźwiowym, czyli uwypukleniem po jednej stronie kręgosłupa. Konsekwencją zaawansowanej skoliozy mogą być bóle i duszności w klatce piersiowej, a także problemy z oddychaniem.

Pierwsze objawy wady postawy u dzieci i młodzieży zwykle rozpoznawane są przez rodziców bądź nauczycieli. Często diagnozowane są one również podczas profilaktycznych badań lekarskich (tzw. badań bilansowych). 

Wielu dorosłych zastanawia się, do jakiego lekarza udać się z wadą postawy u dzieci. W takiej sytuacji najlepiej skonsultować się najpierw z lekarzem pediatrą, a następnie z ortopedą. 

Podstawowym badaniem służącym do rozpoznania wad postawy jest badanie fizykalne, a także badanie RTG kręgosłupa, które przeprowadza się na zlecenie ortopedy. Istotną rolę w diagnozowaniu wad postawy u dzieci odgrywa również fizjoterapeuta, który już na podstawie obserwacji i badania fizykalnego może określić charakter defektu i dzięki temu odpowiednio dopasować typ zajęć korekcyjnych.

Najważniejszym elementem w leczeniu wad postawy u dzieci i młodzieży są zajęcia korekcyjne, które powinny być dobrane indywidualnie przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Rehabilitacja wady postawy u dziecka polega przede wszystkim na wykonywaniu różnego rodzaju ćwiczeń, których celem jest: wzmocnienie mięśni, rozwinięcie czucia głębokiego, stabilizacja postawy ciała, a także utrwalenie jego właściwej pozycji. Istotnym aspektem w leczeniu wad postawy u dzieci jest również zwiększenie dotychczasowego poziomu sprawności ruchowej. Zadaniem fizjoterapeuty jest przywrócenie prawidłowej postawy ciała oraz wyeliminowanie uciążliwych objawów towarzyszących. W procesie tym istotną rolę odgrywa również zwiększenie świadomości własnego ciała, dzięki którym dziecko będzie mogło samodzielnie korygować drobne nieprawidłowości i asymetrie. W rehabilitacji wad postawy u dzieci często wykorzystuje się różnego rodzaju akcesoria, w tym m.in. piłeczki, woreczki, taśmy, szarfy, etc.