Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła i nawrotowa choroba, która obejmuje naskórek i skórę właściwą. Przebiega ona z okresami zaostrzeń i remisji. Okresy bezobjawowe mogą utrzymywać się długo, lecz po kontakcie z alergenem nawracają. Atopowe zapalenie skóry jest bowiem zapalną chorobą skóry związaną z reakcją na różnego rodzaju alergeny, które są obecne w pokarmie czy w powietrzu.

Atopowe zapalenie skóry ma podłoże genetyczne. Dochodzi do mutacji genu kodującego filagrynę – białko, które niezbędne jest do prawidłowego funkcjonowania naskórka. Przez wspomnianą mutację dochodzi do zaburzenia bariery ochronnej skóry, co skutkuje nawrotowym uczuleniem przez alergeny. Poza tym jedną z przyczyn AZS jest też predyspozycja do nadprodukcji IgE oraz wzmożonej odpowiedzi na antygeny. Zmiany skórne w przebiegu atopowego zapalenia skóry mogą być wywoływane przez stres. Co ciekawe, uważa się, że jeśli oboje rodzice są alergikami, to ryzyko rozwoju AZS u dziecka wynosi nawet 70 proc.

Objawy atopowego zapalenia skóry różnią się w zależności od wieku dziecka. W fazie okresu wczesnodziecięcego i niemowlęcego (do 4. miesiąca życia) pojawiają się zmiany skórne (tzw. wykwity) na policzkach oraz owłosionej skórze głowy. Początkowo są to grudki, a następnie pęcherzyki. Pojawia się silny świąd skóry, rozdrażnienie, płaczliwość oraz występują zaburzenia snu. W fazie okresu dziecięcego (do 12. roku życia) zmiany lokalizują się częściej w dołach łokciowych, kolanowych, a także w okolicy nadgarstków i stawów skokowych. Poza tym dochodzi do złuszczania skóry stóp i dłoni oraz wysychania warg. W fazie okresu dojrzewania objawy pojawiają się często pod wpływem emocji. Najczęściej jest to świąd i rumieniowe zmiany na twarzy oraz górnej części klatki piersiowej. Poza tym charakterystyczny jest fałd Dennie-Morgana na powiekach dolnych oraz objaw brudnej szyi, czyli brunatne zabarwienie skóry szyi. 

Cechami skóry atopowej są m.in. skłonność do nadkażeń bakteryjnych, wirusowych czy też grzybiczych, skłonność do skurczu małych naczyń, co prowadzi do tzw. białego dermografizmu, oraz suchość skóry i zmiany typu rybia łuska. 

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry odbywa się najczęściej na podstawie charakterystycznych objawów, wg Hannifina i Rajki. Aby rozpoznać AZS, muszą zostać spełnione co najmniej 3 z 4 kryteriów głównych oraz co najmniej 3 kryteria mniejsze. 

Do kryteriów większych rozpoznania atopowego zapalenia skóry zalicza się:

• świąd skóry,
• przewlekły i nawrotowy charakter choroby,
• typowe umiejscowienie zmian skórnych,
• atopia u pacjenta lub w jego rodzinie.

Do kryteriów mniejszych należy m.in. suchość skóry, nawrotowe zapalenia spojówek, nietolerancja pokarmów i wełny, rybia łuska, wyprysk wokół brodawek sutkowych czy też zapalenie czerwieni warg. 

Często podczas diagnostyki AZS badane jest stężenie IgE w surowicy, które w przebiegu tej choroby jest podwyższone. Wykonuje się także skórne testy punktowe, aby potwierdzić alergiczne tło atopowego zapalenia skóry.

Na leczenie atopowego zapalenia skóry składa się wiele elementów. Bardzo istotna jest eliminacja czynników uczulających, tzn. silnych detergentów, odzieży wełnianej czy pokarmów, które powodują zmiany na skórze. 

W farmakologicznym leczeniu AZS stosuje się glikokortykosteroidy miejscowe oraz immunomodulatory, np. takrolimus. W przypadku nasilonego świądu lekarze przepisują leki przeciwhistaminowe. Poza leczeniem farmakologicznym bardzo ważne jest regularne stosowanie emolientów nawilżających i zmiękczających skórę, które powinny być nakładane co najmniej dwa razy dziennie, w tym za każdym razem po kąpieli. Unikać należy silnego pocierania i stosowania gąbek będących źródłem drobnoustrojów, a także gorących kąpieli, które dodatkowo mogą nasilić świąd. 

Lekarze zalecają wykonanie u dzieci z atopowym zapaleniem skóry szczepienia na ospę, ponieważ w jej przebiegu może dojść do nadkażeń zmian. Ponadto w przypadku udokumentowanej alergii proponowane jest odczulanie. 

W ciężkich zaostrzeniach niezbędna może okazać się hospitalizacja i dożylne leczenie dziecka w warunkach szpitalnych. 

Uważa się, że u około 60 proc. chorych choroba utrzymuje się po okresie dojrzewania, pozostałe dzieci wyrastają z AZS, a zmiany nigdy nie nawracają.