Jak leczyć astygmatyzm u dzieci?

Astygmatyzm u dzieci to dość częsta wada wzroku. To tzw. wada refrakcyjna, która nierzadko towarzyszy krótkowzroczności lub dalekowzroczności. Może dotyczyć jednej lub obydwu gałek ocznych.

Jakie są przyczyny astygmatyzmu u dzieci? Astygmatyzm to niezborność rogówkowa – u dzieci z astygmatyzmem, na skutek niesymetryczności rogówki oka, dochodzi do zaburzenia punktowego obrazu na siatkówce, ponieważ niewłaściwe jest skupienie wiązki promieni. U osób z astygmatyzmem niewłaściwe krzywizny rogówki skupiają wiązkę promieni w dwóch miejscach, a nie w jednym. Powoduje to nieostre widzenie.  

W przypadku wad wzroku u dzieci wiele z nich zauważa się dopiero w okresie nauki w szkole. Wówczas szczególnie dają o sobie znać problemy związane z widzeniem. Najczęstsze symptomy astygmatyzmu to:

• trudności z odczytywaniem z tablicy,
• błędne przepisywanie z tablicy z powodu niewyraźnego widzenia,
• nietypowa pozycja podczas czytania, pisania, rysowania (zbytnie pochylenie nad kartką, przekrzywianie głowy, przymykanie oka, mrużenie oczu),
• zaburzenia widzenia z bliskiej/dalekiej odległości,
• trudności z koncentracją,
• zmęczenie oczu, częste mrużenie oczu, tarcie oczu,
• zmiany kształtów, mylenie liter/cyfr,
• bóle głowy,
• bóle oczu, pieczenie oczu, zaczerwienienie, łzawienie,
• uczucie zmęczenia,
• zniechęcenie,
• widzenie jak za mgłą, widzenie prostych linii jako krzywych, widzenie gwiazd jako plam itp.

– W nauce problemy ze wzrokiem mogą się objawiać poprzez pisanie „brzydkim” charakterem pisma, wolne tempo czytania i pisania, mylenie podobnych liter b-p, d-b, d-g, u-n itd., mylenie podobnych wyrazów, opuszczanie drobnych elementów liter, np. kreski nad „ó”, „ogonka” w ą/ę, błędami w zapisie – dodaje do listy Kinga Smirnova, nauczycielka i logopedka. 

Astygmatyzm znacznie utrudnia także czytanie. Dziecko czyta wolno, myli litery, przestawia głoski, myli brzmienia, ma trudności z właściwą intonacją, zgaduje wyrazy, gubi się w czytanym tekście. Ma także dużą niechęć do czytania, szczególnie na głos, np. odmawia czytania poproszone przez nauczyciela na lekcji.

– Istotnym problemem jest także fakt, że problemy ze wzrokiem mogą powodować bóle głowy, zaburzenia równowagi, mdłości, co w przypadku dużej krótkowzroczności  może być po prostu niebezpieczne – wyjaśnia Kinga Smirnova, nauczycielka i logopedka.

Co w przypadku dzieci, które jeszcze nie uczęszczają do placówek edukacyjnych? Jak objawia się astygmatyzm u małych dzieci? Rozpoznanie może stanowić problem, bo percepcja małych dzieci dopiero się kształtuje.

Jeśli zauważymy nietypowe zachowania, takie jak: zbliżanie zabawek do twarzy, zbyt bliskie lub nienaturalnie dalekie patrzenie na książki czy obrazki, warto odwiedzić specjalistę. Zaburzenia widzenia mogą powodować niezdarność, zahaczanie o meble i przedmioty podczas chodzenia, problemy z trafieniem do celu, np. rzutką albo piłeczką. Zauważalne mogą być także charakterystyczne deformacje na obrazkach, np. wszystkie postaci i kształty są nienaturalnie rozciągnięte w pionie lub poziomie.

Astygmatyzmu nie da się rozpoznać samodzielnie. Jeśli zaobserwujemy niepokojące symptomy, niezbędna jest wizyta w gabinecie pediatry lub od razu u okulisty czy optometrysty. Z uwagi na fakt, że astygmatyzm często łączy się u dzieci z nadwzrocznością lub krótkowzrocznością, tylko dobry specjalista może postawić właściwą diagnozę.

Badanie, za pomocą którego diagnozuje się astygmatyzm to skiaskopia (retinoskopia). Jest to badanie komputerowe, które polega na rzucie wiązki promieni światła na dno oka. Analizowany jest kierunek ruchu odblasku. W diagnostyce astygmatyzmu wykorzystywane są także takie urządzenia, jak keratoskop, oftalmometr Javala oraz wideokeratografia komputerowa.

W zależności od umiejscowienia ognisk względem siatkówki wyróżnia się u dzieci: astygmatyzm krótkowzroczny zwykły, astygmatyzm krótkowzroczny złożony, astygmatyzm nadwzroczny zwykły, astygmatyzm nadwzroczny złożony oraz astygmatyzm mieszany.

Astygmatyzm mierzy się w dioptriach:

• Stan 0,5 dioptrii to naturalny stan fizjologiczny u ludzi.
• Powyżej 0,5 dioptrii do 1 dioptrii – tzw. astygmatyzm niski.
• Między 1 a 2 dioptriami – to tzw. astygmatyzm wysoki.
• Astygmatyzm ponad 2 dioptrie do 3 – to bardzo wysoki astygmatyzm.

Astygmatyzm dzielony jest również na:

• regularny prosty – gdy światło jest załamane w pionie,
• regularny odwrotny z załamaniem światła w poziomie,
• regularny skośny, łączący oba zakresy.

U noworodków astygmatyzm jest częstym zjawiskiem. Uważa się, że może dotyczyć nawet 55 proc. dzieci. U tak małych dzieci przyczyną astygmatyzmu jest niedojrzałość narządu wzroku.

U starszych dzieci ta wada wzroku jest rzadziej diagnozowana. Astygmatyzm rozpoznaje się u ok. 20 proc. 5-latków.  

Czy to oznacza, że astygmatyzm u dziecka może się cofnąć? Uważa się, że do ok. 7 r.ż. narządy wzroku rozwijają się na tyle, że jest możliwe „wyleczenie” astygmatyzmu u dzieci – a raczej naturalny zanik tej wady.

– Wzrok dziecka powinien być regularnie badany. Tylko w taki sposób można wcześnie wychwycić nieprawidłowości. W przypadku zalecenia noszenia okularów powinno się tego bezwzględnie przestrzegać. Niekorygowane wady wzroku mogą się pogłębiać – podkreśla Kinga Smirnova.

Niekiedy astygmatyzm u dzieci z wiekiem zmniejsza się, ale może się zdarzyć też, że wada wzroku się pogłębia. Wyrośnięcie z astygmatyzmu zależy od wielu czynników, wśród których niebagatelną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne, a także m.in. odpowiednie oświetlenie w miejscu nauki i pracy, minimalizowanie czasu przed ekranem.

W zależności od wady wzroku u dziecka okulista może zalecić okulary na stałe lub do nauki czy korzystania z komputera. Astygmatyzm u dzieci, w zależności do typu i stopnia (astygmatyzm nadwzroczny, astygmatyzm krótkowzroczny), korygowany może być soczewkami cylindrycznymi lub torycznymi.

Coraz częściej stosowana w przypadku wad wzroku jest również korekcja laserowa. Jednak u dzieci nie zaleca się laserowej metody leczenia astygmatyzmu przed zakończeniem wzrostu szkieletowego. Wiąże się to z faktem, że również narządy zmysłów, w tym oczy, wciąż jeszcze się wówczas rozwijają.

O EKSPERTCE: Kinga Smirnova – polonistka, logopedka, nauczycielka w Polsce i Wielkiej Brytanii. Współpracuje z portalami parentingowymi i laktacyjnymi, prowadzi tematyczne live’y i moderuje fora. Prywatnie mama dwóch trójjęzycznych córek.