Czym jest oksymetazolina i jak pomaga w dbaniu o drożny nos dziecka?

Wiemy już skąd nazwa smarkacz? Choćbyśmy się nie wiem jak starali, zakatarzone dzieci od zawsze są wśród nas, trzeba się uzbroić w cierpliwość i czekać aż z tego wyrosną.  Zawsze w końcu do tego dojdzie. Do tego czasu pozostaje nam walka z zatkanym nosem.

Nos ma kilka ważnych funkcji: ogrzanie, oczyszczenie i nawilżenie powietrza, którym oddychamy. Działa niczym nowoczesny multifunkcjonalny klimatyzator z nawilżaczem.

Nos u dzieci, aż do wieku około 6-8 lat, ma słabo wykształconą kość budującą grzbiet nosa. Nosek zwykle jest lekko zadarty, w związku z tym przestrzeń budująca sklepienie nosa jest bardzo wąska, stąd niezwykle łatwo przy przewlekłym stanie zapalnym o obrzęk, nawet niewielki, który utrudnia przepływ powietrza. Podobnie może działać alergia (daje silny obrzęk), ale również suche czy zanieczyszczone powietrze. W domach w okresie zimowym mamy nadmiernie, nienaturalnie suche powietrze i czasem to wystarcza do utraty drożności.

Z racji funkcji, którą pełni, oddychanie powinno odbywać się przez nos. W zasadzie to wydaje się tak naturalne, że szkoda o tym mówić. Jednak nie u dzieci, które bardzo szybko przyzwyczajają się do zatkanego noska i zaczynają oddychać ustami z ominięciem nosa, a tym samym jego podstawowych funkcji.

Powietrze wpływa wówczas bezpośrednio do gardła, jest zimne, często, zwłaszcza zimą suche, zanieczyszczone, nie tylko w smog czy dym tytoniowy, ale również w wirusy i alergeny. Takie dzieci znacznie szybciej i częściej chorują. Częstsze choroby łączą się z przerośnięciem migdałków, zarówno podniebiennych, jak i gardłowego, tzw. trzeciego, którego przerost może spowodować przytkanie trąbek słuchowych, których ujście położone jest bardzo blisko, a to już jest wstęp do zapalenia ucha środkowego, następnie do wysięku, który w zaawansowanej postaci musi być leczony operacyjnie, a nawet w łagodnej formie terapia jest trudna i ciągnie się miesiącami.

Poza tym oddychanie ustami powoduje przebudowę twarzy, gapiowaty wygląd, niedorozwój szczęki, wysklepienie podniebienia, czego efektów nie widać może od razu, ale ma znaczenie przy wyrzynaniu zębów stałych. Zbyt mała szczęka i zbyt wąskie podniebienie nie mieszczą zębów, pojawiają się stłoczenia, zęby rosną krzywo i prostą drogą trafiamy do ortodonty.

Oddychanie ustami, dyskomfort podczas snu, powoduje złą jakość wypoczynku nocnego, a to pociąga gorsze wyniki w nauce.

Wiadomo już, jak ważne jest, aby trzymać drożność nosa, aby spełniał wszystkie należne mu funkcje. Co możemy zrobić, aby tego dokonać? Zasadnicze znaczenie ma zrozumienie jak ważne jest unikanie ekspozycji na czynniki drażniące (zwłaszcza dym tytoniowy, smog, a nawet opary z kuchenek gazowych – ważne źródło zanieczyszczenia wewnątrz domu), odpowiednie nawilżanie powietrza, wietrzenie mieszkania, utrzymywanie umiarkowanych temperatur we wnętrzach, używanie oczyszczaczy powietrza. Istotne znaczenia ma również właściwe pojenie dziecka, a także płukanie noska roztworami soli lub wodą morską (w formie sprayu) pozwalającymi na mechaniczne usunięcie wydzieliny, alergenów, czynników drażniących oraz na przywrócenie prawidłowych funkcji rzęskom wyściełającym błonę śluzową nosa, a które często bywają sklejone wydzieliną zapalną lub są po prostu wyschnięte i nieruchome. Bardzo skuteczne jest stosowanie preparatów zawierających kwas hialuronowy, który jest naturalnym składnikiem nawilżającym.

Czasem postępowanie pielęgnacyjne nie wystarcza i musimy sięgnąć po farmakoterapię, nie należy z tym zwlekać zbyt długo, aby nie utrwaliły się złe nawyki związane z oddychaniem ustami.

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów miejscowych, służących do przywrócenia drożności nosa (ksylometazolina, oksymetazolina, nafazolina, tymazolina), z których tylko dwa pierwsze są w stężeniach odpowiednich dla małych dzieci. Oksymetazolina jest nowoczesną substancją zmniejszającą przekrwienie błony śluzowej nosa.

Oksymetazolina jest substancją zwężającą naczynia krwionośne i w związku z tym zmniejsza przekrwienie błon śluzowych. Podanie oksymetazoliny do nozdrzy prowadzi do zmniejszenia obrzęku zmienionej zapalnie błony śluzowej nosa i hamuje nadmierne wydzielanie, co umożliwia dziecku swobodne oddychanie przez nos. Ponadto zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa otwiera i odblokowuje trąbki słuchowe. Ułatwia to usuwanie wydzieliny i wyleczenie zakażenia bakteryjnego.

Leki typu oksymetazolina, czy też popularna ksylometazolina należą do leków, które blokują alfa receptory, odpowiadające za obkurczanie naczyń krwionośnych (podobnie jak adrenalina).

Należy zwrócić uwagę na różnice występujące w stężeniach w przypadku każdej substancji. Oksymetazolina jest stosowana w niższych dawkach niż ksylometazolina, a to dlatego że ma silniejsze powinowactwo do receptorów odpowiedzialnych za zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa, a tym działa silniej i dłużej.

Przy wyborze preparatu powinniśmy brać pod uwagę nie tylko zawartość zasadniczego składnika, ale również tzw. substancji pomocniczych, których zawartość zapewnia prawidłowe utrzymanie leku na błonie śluzowej (glicerol zapewnia odpowiednią gęstość preparatu, dzięki czemu nie spływa on do gardła), odpowiednią kwasowość (kwas cytrynowy hamuje wzrost bakterii) czy też odpowiednie nawilżenie – hialuronian sodu dzięki swoim strukturom wykazuje dużą zdolność wiązania wody, tworzy warstwę ochronną na powierzchni błony śluzowej jamy nosowej i przywraca jej prawidłowe nawilżenie, chroni śluzówkę i łagodzi jej podrażnienia.

Jednym z ważnych wyróżników, który należy ocenić przy wyborze preparatu dla swojego dziecka, jest obecność substancji konserwujących. Najpopularniejszy środek – chlorek benzalkonium – ma działanie drażniące i wysuszające błonę śluzową nosa i wskazane byłoby jego unikanie. Często spraye z ksylometazoliną zawierają w swoim składzie środek konserwujący, który może podrażniać błonę śluzową nosa.

Zatem oksymetazolina w porównaniu z ksylometazoliną jest łagodniejsza dla układu śluzowo-rzęskowego, działa szybko już po kilku minutach i do 12 godzin. Dodatkowo zawarty kwas hialuronowy nawilża i chroni błonę śluzową nosa oraz zmniejsza uczucie suchości. Natomiast brak konserwantów to mniejsze ryzyko uszkodzenia śluzówki i układu śluzowo-rzęskowego i mniej działań niepożądanych związanych z uczuciem suchości i pieczenia błony śluzowej.