Czym jest nadwzroczność u dzieci?

Nadwzroczność zwana jest inaczej dalekowzrocznością lub hiperopią. Osobę dalekowzroczną określa się potocznie jako dalekowidza. Ta dolegliwość oznacza, że, mówiąc najprościej, z daleka widzi się lepiej niż z bliska. Przedmioty usytuowane bliżej mogą wydawać się nieostre, rozmyte.

Jakie są objawy nadwzroczności u dzieci?

• Bóle głowy,
• bóle oczu,
• zezowanie,
• mrużenie oczu,
• podwójne widzenie,
• łzawienie.

Są to objawy niecharakterystyczne, które mogą być mylone z innymi schorzeniami, m.in. neurologicznymi lub mogą być skutkiem stosowania niektórych leków.

W razie zaobserwowania powyższych symptomów, niezbędna jest wizyta u specjalisty. Okulista oceni, czy u dziecka występuje nadwzroczność i podpowie, jak ją skorygować.

Stereotypowo dużo ludzi kojarzy nadwzroczność ze starczowzrocznością. Innymi słowy: wiele osób sądzi, że dalekowidzenie pojawia się wraz z wiekiem. W rzeczywistości nadwzroczność to powszechny problem u dzieci.

U małych dzieci nadwzroczność może dotyczyć nawet 90 proc. populacji. Jest to tzw. nadwzroczność fizjologiczna u dzieci. Zwykle jest to dalekowidzenie w niewielkim stopniu.

W miarę wzrostu dzieci narząd wzroku dojrzewa. Po 8. roku życia nadwzroczność dotyczy mniej niż 50 proc. dzieci.

Z wiekiem nadwzroczność u dzieci zanika. Statystycznie nadwzroczność u nastolatków i młodych dorosłych to problem około 20–30 proc. osób.

Przyczyny nadwzroczności u dzieci to:

• nadwzroczność fizjologiczna, wrodzona, bez konkretnej przyczyny,
• nadwzroczność funkcjonalna na skutek nieprawidłowej akomodacji oka,
• nadwzroczność patologiczna, np. po urazie gałki ocznej, na skutek chorób, np. pod wpływem cukrzycowych uszkodzeń naczyń krwionośnych w obrębie siatkówki.

Nadwzroczność u dzieci może być przyczyną uporczywych bólów głowy. Objawy mogą być na tyle niecharakterystyczne, że nierzadko nawet lekarze nie łączą dolegliwości bólowych z wadami narządu wzroku.

Dodatkowo wysiłek mięśni otaczających gałkę oczną może powodować silne bóle oczu. Innym skutkiem może być heteroforia, czyli zez ukryty.

Dzieci cierpiące z powodu dużej nadwzroczności mogą mieć problemy z czytaniem, korzystaniem z komputera, tabletu, telefonu. U małych dzieci z silną nadwzrocznością mogą być zauważalne trudności percepcyjne i manualne podczas zabawy, problem z łączeniem elementów, klocków, celowaniem figurkami w odpowiednie otwory itp.

Niekorygowane wady wzroku mogą się pogłębić, prowadząc do niedowidzenia. Ponadto dzieci z zaburzeniami widzenia mogą mieć problemy z rysowaniem, czytaniem, pisaniem, koncentracją, a nawet motywacją do nauki.

Jako, że wada wzroku może dotyczyć jednego oka, zaniedbanie leczenia i ćwiczeń może sprawić, że w przyszłości dziecko będzie widzieć jednoocznie. Może to powodować trudności w nauce, a także w sporcie czy zabawie, a nawet stwarzać zagrożenie w jeździe na rowerze czy za kierownicą.

Jednoznaczną diagnozę nadwzroczności może postawić tylko okulista po badaniu. Oko osoby z nadwzrocznością jest skrócone w wymiarze przednio-tylnym albo ma zbyt krótką linię łamiącą. Powoduje to niewłaściwe skupienie promieni światła w oku i w efekcie niewyraźne widzenie.

U dzieci, które nie umieją opisać swoich dolegliwości, częstym sygnałem do podjęcia badań okulistycznych jest zez. W przypadku nadwzroczności u dzieci może być to zez zbieżny lub zezowanie jednego oka.

Nadwzroczność dzieli się na małą – do 2,5 dioptrii, średnią – do 6 dioptrii i dużą – ponad 6 dioptrii. W zależności od tego, jak duża jest nadwzroczność u dziecka, podejmowane są odpowiednie korekty za pomocą soczewek lub okularów. Dla dalekowidzów szkła i soczewki oznaczane są jako plusy (+). 

Kiedy nadwzroczność u dzieci wymaga noszenia okularów? Zwykle soczewki lub okulary przepisywane są, gdy nadwzroczność wynosi co najmniej 2,5 dioptrii lub gdy dziecko zezuje.

Dobór odpowiednich okularów

Wady wzroku u dzieci to nie tylko problem z widzeniem. Powodują też złe samopoczucie, zmęczenie, słabe wyniki w nauce, zniechęcenie do zabawy, do rysowania. Dzieci mogą być ospałe, marudne. Dobrze dobrane okulary ułatwią funkcjonowanie. Co to znaczy dobrze dobrane? 

– Nie chodzi tylko o dopasowanie soczewek. Bardzo ważny jest też kolor i kształt oprawek, ponieważ często właśnie to przekonuje dzieci do noszenia okularów. Szczytem marzeń są ostatnio okulary takie, jakie noszą bohaterowie filmów dla dzieci. W przypadku małych dzieci okulary mogą być na gumce, aby nie spadły. Oprawki powinny być wystarczająco mocne, aby wytrzymać różne urazy, ponieważ mogą dziecku spaść, zsunąć się lub zostać strącone przez kolegów w czasie zabawy – zwraca uwagę opiekunka medyczna Anna Jankowska.

Wielu rodziców zastanawia się, czy nadwzroczność u dziecka można wyleczyć. Jest to możliwe, ale dopiero po zakończeniu wzrostu i rozwoju narządów wewnętrznych, w tym gałek ocznych (czyli zwykle po 18–20 r.ż.). Stosowana jest wówczas laserowa korekcja. Odpowiednie zastosowanie lasera uwypukla rogówkę. Zabieg można przeprowadzać u osób z wadą do ok. 6 dioptrii.

Niekiedy w przypadku zeza podejmowane jest zasłanianie lepiej funkcjonującego oka, aby zmusić do pracy oko słabsze. Proste i bezpieczne ćwiczenia oczu przy nadwzroczności również mogą być pomocne.

Ćwiczenia na nadwzroczność

Oto przykłady ćwiczeń dla dzieci z nadwzrocznością. Każde z ćwiczeń warto powtarzać około 5 razy.

1. Kierowanie naprzemiennie gałek ocznych w prawo i lewo.
2. Krążenie oczami naprzemiennie kilka razy w prawo i w lewo.
3. Patrzenie na trzymany w wyciągniętej ręce ołówek i przesuwanie bliżej twarzy – aż do punktu, w którym ołówek wyda się rozmyty.
4. Mruganie oczami, a później przymykanie oczu, aby odpoczęły.
5. Śledzenie tylko wzrokiem, bez ruchu głowy, poruszającej się piłki (lub innego przedmiotu).
6. „Rysowanie” wzrokiem na ścianie.
7. Łapanie piłki naprzemiennie prawą i lewą ręką i mruganie okiem po tej stronie.

Praktykowanie razem z dzieckiem powyższych ćwiczeń może być pomocne dla całej rodziny – w końcu wszyscy spędzamy coraz więcej czasu przed ekranami, co powoduje zmęczenie oczu i nasilenie wad wzroku. Wielu problemów można też uniknąć, regularnie chodząc z dzieckiem do okulisty na kontrole.

Aby usprawnić wzrok dziecka, należy zadbać również o właściwe oświetlenie miejsca zabawy czy nauki, dopilnować, aby maluch nie spędzał czasu przed ekranem i – szczególnie wieczorem – nie narażać go na światło z takich urządzeń, jak komputery, telefony czy tablety.

Pamiętaj też o nawilżaniu powietrza w pomieszczeniach, aby zapobiegać wysuszeniu gałek ocznych. W razie potrzeby stosuj odpowiednie krople do oczu, dostosowane do wieku maluchów.