Ból nóg u dziecka – skąd się bierze?

Kiedy nasza pociecha uskarża się na ból nóg, jedno jest pewne – nie powinniśmy tego bagatelizować, ponieważ dolegliwość ta może mieć różne przyczyny. Ból nóg u dziecka – bez względu na intensywność – powinien skłonić nas do wizyty u lekarza pediatry. Możliwe przyczyny bólu nóg u dziecka to:

• Urazy – w takim przypadku dolegliwości bólowe zwykle są nagłe i następują po nieszczęśliwym zdarzeniu (upadku, skakaniu, bieganiu etc.). Urazowe bóle nóg u dziecka charakteryzują się dużą intensywnością, a do tego towarzyszy im również opuchlizna.
• Bóle wzrostowe – przyjmują postać nawracającego, pulsującego bólu nóg u dziecka wieczorem, w nocy, a także po przebudzeniu. Często wybudzają one dziecko ze snu i trwają kilkanaście minut, chociaż niekiedy mogą utrzymywać się przez kilka godzin. Wzrostowe bóle nóg występują u dzieci w wieku od 4 do 10 lat. Mogą one pojawić się również u nastolatków w okresie dojrzewania.
• Infekcje – bóle nóg u dziecka mogą towarzyszyć chorobom wirusowym (np. grypie, przeziębieniu, różyczce, a nawet ospie wietrznej). Są to bóle mięśniowo-szkieletowe, które charakteryzują się sporą intensywnością. Mogą się utrzymywać nawet przez 2-3 dni.
• Przeciążenie – organizm dziecka rozwija się, dlatego też nie sprzyja mu intensywna aktywność fizyczna, gdyż nadmiernie obciąża układ mięśniowo-szkieletowy. Rezultatem mogą być przeciążeniowe bóle nóg, które zwykle mijają po odpoczynku.
• Czynniki psychologiczne – ból nóg u dziecka bez innych objawów towarzyszących może być bólem psychogennym, który dotyka dzieci z problemami psychicznymi. Wymagają one konsultacji z psychiatrą, a nierzadko również podjęcia terapii.

Ból nóg u dziecka może również świadczyć o chorobach charakterystycznych dla wieku dziecięcego i nastoletniego. Należą do nich: 

• Łagodny zespół nadmiernej wiotkości stawów, który charakteryzuje się bólem kończyn pojawiającym się przy wysiłku lub bezpośrednio po nim. Oprócz tego zespołowi temu towarzyszy nadmierna ruchomość, która objawia się możliwością przeprostowania kolan i łokci, a także odginania małego palca i kciuka w nienaturalny sposób.
• Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, które jest chorobą przewlekłą objawiającą się bólem kończyn, obrzękami, wysiękami oraz znacznym ograniczeniem ruchomości.
• Fibromialgia, poważna choroba o nasilonych objawach, wśród których można wyróżnić ból nóg spowodowany ich nadwrażliwością, a także uczuciem sztywności stawów oraz problemami ze snem.

Ból nóg u dziecka sam w sobie jest objawem niespecyficznym. Niemniej jednak określenie jego przyczyny jest niezbędne do tego, by podjąć odpowiednio ukierunkowane leczenie. Istotną rolę odgrywają objawy towarzyszące, w tym również częstotliwość ich występowania oraz pora dnia, w której są one najbardziej uporczywe. Na przykład ból nóg u dziecka w nocy, wybudzający ze snu, bez żadnych dodatkowych symptomów może świadczyć o bólach wzrostowych. Charakterystyczny i stosunkowo łatwy w rozpoznaniu jest również ból nóg u dziecka przy infekcji. Zwykle towarzyszą mu objawy grypopodobne, w tym uczucie rozbicia, podwyższona temperatura, a niekiedy także katar i ból gardła. O łatwej i szybkiej diagnozie możemy mówić również przy urazowym bólu nóg u dzieci. W tym przypadku niezwykle istotne są okoliczności, których następstwem są dolegliwości bólowe, czyli np. nagły wypadek. Wówczas oprócz bólu pojawia się także opuchlizna, a niekiedy również – np. przy złamaniu – nienaturalne wygięcie kończyny. 

Bólom nóg u dziecka może towarzyszyć także nadmierna ruchomość stawów, obrzęki, ograniczenie ruchomości, nadwrażliwość czy też uczucie sztywności. Symptomy te wymagają konsultacji z lekarzem pediatrą. Diagnozowanie rozpoczyna się zazwyczaj od podstawowych badań analitycznych: morfologii, CRP, moczu, kału i OB, a także RTG.

W większości przypadków ból nóg u dzieci nie jest objawem alarmującym. Niekiedy jednak może być groźny, szczególnie kiedy jest intensywny i nawracający. Najgorszą możliwą przyczyną bólu nóg u dzieci jest choroba nowotworowa układu kostnego, o której świadczyć mogą takie objawy jak:  

• podwyższona temperatura ciała, 
• osłabienie,
• utrata apetytu, 
• utrata masy ciała, 
• ból jednej kończyny, 
• ból nogi pod kolanem, 
• wyczuwalne zgrubienie pod kolanem (jest to najczęstsze umiejscowienie guza u dzieci) 
• asymetria kończyn. 

Warto mieć na uwadze, że nowotworowy ból nóg u dziecka charakteryzuje się dużą intensywnością i zwykle nie da się go wyeliminować za pomocą środków przeciwbólowych.

Jeśli dziecko skarży się na ból nóg, to w pierwszej kolejności należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia przyczyny i wyeliminowania uciążliwej dolegliwości. Wyjątkiem jest urazowy ból nogi u dzieci – jeśli mamy podejrzenie, że może być złamana lub skręcona, należy natychmiast udać się na SOR. Z kolei w przypadku podejrzenia infekcyjnego bólu nóg u dziecka można podać mu leki przeciwbólowe – warto jednak pamiętać, by dostosować środek do jego wieku. Niektóre z nich, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, nie są odpowiednie dla dzieci poniżej 12. roku życia. 

Przy lekkich i umiarkowanych bólach nóg u dzieci pomocne mogą być ciepłe kąpiele oraz stosowanie ciepłych okładów. Jeśli chcemy złagodzić wzrostowe dolegliwości bólowe, obok środków doraźnych istotną rolę odgrywa dieta, która powinna zawierać owoce i warzywa, a także produkty bogate w witaminę D3 (m.in. tłuste ryby morskie). Nie należy zapominać o ćwiczeniach rozciągających, które wykonywane regularnie mogą zmniejszyć częstotliwość występowania bólów wzrostowych.