Bezdech u dziecka – skąd się bierze i co wtedy zrobić?

Bezdechem określa się zatrzymanie oddechu, a tym samym zatrzymanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, trwające dłużej niż 15-20 sekund. Krótsze przerwy w oddychaniu, szczególnie u noworodków, są bardzo częstym zjawiskiem i nie stanowią powodu do niepokoju.

Bezdech podzielić można ze względu na mechanizm jego powstawania na 3 typy: obturacyjny, centralny oraz mieszany. U starszych dzieci najczęściej pojawia się bezdech obturacyjny. Jest on często spowodowany np. przerostem migdałków. U najmłodszych dzieci zaś najczęściej lekarze mają do czynienia z charakterem centralnym bezdechu. Oznacza to, że jest on związany z nieprawidłowym działaniem ośrodka oddechowego w mózgu dziecka. Poza tym do przyczyn bezdechów u noworodków zaliczane są zakażenia, niedotlenienie okołoporodowe oraz stosowanie przez matkę leków opioidowych.

Szczególną postacią bezdechu u dziecka jest napad afektywnego bezdechu. Najczęściej wywołany jest on silnymi emocjami. Pojawia się głównie między 6. a 24. miesiącem życia i ustępuje przed 6. rokiem życia. Napadom bezdechu towarzyszyć mogą też drgawki i utrata przytomności.

Szczególnie narażone na pojawienie się bezdechu są dzieci urodzone przedwcześnie. Wynika to z niedojrzałości ich układu nerwowego oraz oddechowego. 

W przypadku obturacyjnego bezdechu najczęściej rodzice zauważają u dzieci chrapanie, nadmierną senność podczas dnia, a także zaburzenia zachowania. Dochodzi również do moczenia nocnego. Objawy związane są z niedostatecznym dotlenieniem układu nerwowego (hipoksji). Szczególnie uciążliwe dla dzieci w wieku szkolnym są też problemy z koncentracją, związane z zaburzeniami snu spowodowanymi bezdechem obturacyjnym. 

Gdy dochodzi do napadu bezdechu afektywnego, dziecko najczęściej blednie i traci przytomność. Atak może też rozpocząć się nadmiernym płaczem. Następnie pojawia się bezdech i zasinienie skóry.

Wystąpienie bezdechu może mieć poważne konsekwencje. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddychania, sinicy i zwiotczenia, może dojść do nagłej śmierci łóżeczkowej. Uważa się jednak, że sam bezdech w okresie noworodkowym nie jest istotnym czynnikiem ryzyka SIDS.

Poza tym bezdech u niemowląt może być związany z infekcją ośrodkowego układu nerwowego, która wymaga natychmiastowej opieki lekarzy. Bezdech senny pojawia się częściej w wyniku przewlekłych chorób płuc, u dzieci z zespołem Downa czy dziecięcym porażeniem mózgowym. Bardzo ważna jest wtedy czujność rodziców, aby nie dopuścić do poważnych powikłań bezdechu. Dlatego też wielu z nich decyduje się na monitor oddechu, który informuje, czy u noworodka nie doszło do wystąpienia bezdechu. Jest on szczególnie warty rozważenia w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, a także u niemowląt, u których doszło już do zatrzymania oddechu wcześniej. Obecne są jednak opinie, że posiadanie monitora oddechu zwiększa stres rodziców oraz prowadzi do zaburzeń snu u dziecka.

Leczenie bezdechu u dziecka zależy od przyczyny, która go wywołuje, a także wieku malucha. Krótkie epizody bezdechu nie wymagają specjalistycznego leczenia. Jeśli mamy do czynienia z bezdechem obturacyjnym spowodowanym przerostem migdałków, konieczna jest konsultacja laryngologiczna i najczęściej usunięcie migdałków. Gdy u dziecka podejrzewany jest bezdech senny, często wykonywane jest badanie polisomnograficzne, które może go potwierdzić. Przeprowadzane jest ono w trakcie snu dziecka. Rejestrowane są w tym czasie takie parametry, jak: saturacja, przepływ powietrza przez jamę ustną i nos, ruchomość klatki piersiowej oraz ciśnienie parcjalne CO2. Wykonywane jest również badanie EEG. Alternatywą dla usunięcia migdałków jest stosowanie CPAP, jednak niesie ono za sobą dyskomfort związany z jego użytkowaniem. Dzieciom z nadwagą lub otyłością zaleca się również, aby zmniejszyć masę ciała. 

W przypadku wcześniaków monitorowanie oddechu prowadzone jest podczas pobytu na oddziale noworodkowym. Leczenia wymagają dzieci, u których dochodzi do przedłużonych epizodów bezdechu wraz ze zwolnieniem czynności serca oraz spadkami saturacji poniżej 90 proc. Zapobieganie bezdechom polega m.in. na zapewnianiu dziecku właściwej temperatury, bo duże jej wahania sprzyjają pojawieniu się bezdechów. Poza tym niezwykle ważne jest utrzymywanie drożności nosa dziecka. Lekiem z wyboru stosowanym w leczeniu bezdechów centralnych, czyli tych występujących najczęściej u wcześniaków, jest kofeina. Uważa się, że tego typu bezdechy mijają wraz z dojrzewaniem ośrodka oddechowego w mózgu dziecka.