Zabawy z noworodkiem – czy niemowlę można uczyć przez zabawę?

Noworodkiem nazywamy dziecko od urodzenia do ukończenia czwartego tygodnia życia. Taki maluch większość czasu spędza na spaniu i jedzeniu. Jego sen może trwać nawet do 19 godzin dziennie, a ponieważ dziecko nie ma jeszcze wykształconego rytmu dobowego, śpi zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia. Jedna drzemka trwa średnio od 40 minut do trzech godzin, po czym noworodek wybudza się na czas karmienia. 

Karmienie

Noworodki powinny być karmione na żądanie, czyli zawsze wtedy, gdy dają sygnał, że są głodne. Żołądek jednodniowego noworodka jest wielkości wisienki, a maluch pierwszego dnia zjada jedynie od pięciu do siedmiu mililitrów pokarmu. Po trzech dniach żołądek ma już wielkość orzecha włoskiego i zmieści się do niego 22–27 ml pokarmu, natomiast po tygodniu żołądek wielkością przypomina morelę i może przyjąć od 45 do 60 ml mleka. Z kolei miesięczne niemowlę jednorazowo może zjeść już 80–150 ml pokarmu.

Bezpieczeństwo

Oprócz podstawowych potrzeb (snu i jedzenia) dla noworodka kluczowe jest także poczucie bezpieczeństwa i miłości. Po opuszczeniu znanego, ciemnego, ale i przytulnego miejsca, jakim był brzuch mamy, dziecko trafia do zupełnie nowego świata pełnego różnorodnych bodźców. Właśnie wtedy malec potrzebuje otoczenia go opieką, która zapewni mu poczucie bliskości. Poprzez dotyk, przytulanie, kołysanie i mówienie między dzieckiem a rodzicem będzie tworzyła się więź.

Pielęgnacja

Czego jeszcze potrzebuje noworodek? Oczywiście odpowiedniej pielęgnacji, a więc regularnej zmiany pieluszki, higieny kikuta pępowinowego i okolic pieluszkowych oraz kąpieli. Początkowo czynności te mogą wydawać się trudne, ponieważ rodzice obawiają się, żeby nie zrobić swojemu dziecku krzywdy. Jednak bez obaw, wprawa przychodzi z czasem i po kilku tygodniach opieka nad noworodkiem będzie o wiele łatwiejsza.

Zabawa z noworodkiem nie jest tym samym, co zabawa z kilkumiesięcznym dzieckiem. Noworodek jest aktywny tylko w krótkich przerwach między snem a jedzeniem, nie potrafi jeszcze skupić wzroku na przedmiotach, a tym bardziej chwycić zabawki. Nie oznacza to jednak, że powinien jedynie leżeć, ponieważ już od samego początku życia możemy stymulować mózg noworodka. Tak naprawdę noworodek bawi się od urodzenia.

Najprostszym sposobem na zapewnienie noworodkowi poczucia bezpieczeństwa jest kołysanie. Ta prosta czynność wspomaga koordynację ruchową i utrzymywanie równowagi, a jednocześnie wpływa na rozwój ucha wewnętrznego i móżdżku dziecka. W pierwszym roku życia dziecko poznaje świat przede wszystkim poprzez zmysł dotyku. Z tego właśnie względu maluch tak bardzo potrzebuje tulenia i głaskania. 

Dopiero około czwartego tygodnia życia dziecko zaczyna wyrażać zainteresowanie otoczeniem, ponieważ widzi już przedmioty oddalone na odległość około 20–35 cm. Jest jednak za małe na karuzelę nad łóżeczkiem i inne kolorowe przedmioty zawieszone na suficie. Może zacząć je dostrzegać około szóstego tygodnia życia lub później. Jak w takim razie bawić się z noworodkiem? Na tę chwilę wystarczy widok twarzy rodzica – dzieci uwielbiają przypatrywać się strojonym do nich minom i uśmiechom.

Noworodek jest nieporadny ruchowo i do pewnego momentu posiada wrodzone odruchy bezwarunkowe. Jednym z nich jest niezbędny mu do życia odruch ssania. Do innych odruchów należą m.in. odruch chwytny, który poznamy po tym, że noworodek zgina palce i zaciska kciuki, kiedy dotkniemy wewnętrznej powierzchni jego dłoni, oraz odruch Moro, w którym dziecko rozrzuca i prostuje kończyny, a następnie zgina je i przywodzi.

Ważnym zmysłem dziecka, które możemy stymulować już od pierwszych dni na świecie jest reagowanie na dotyk. Okres noworodkowy to jeszcze nie czas, aby dziecko zaczęło panować nad swoim ciałem, ale możemy wspierać rozwój malucha za pomocą np. delikatnego masażu. Masujmy nie tylko brzuszek, ale i dłonie, nóżki, stopy czy plecki dziecka. 

Ciekawym rodzajem masażu jest masaż Shantala. Można wykonać go samodzielnie, choć na samym początku dobrze byłoby przećwiczyć ruchy pod okiem doświadczonego instruktora. Każda część ciała masowana jest w określony sposób, a sam masaż ma za zadanie:

• wyciszyć i uspokoić dziecko,
• podnosić świadomość własnego ciała,
• poprawiać i regulować sen,
• zacieśniać więź między noworodkiem a opiekunem.

Przeciwwskazaniem do masażu Shantalasą m.in.: atopowe zapalenie skóry i infekcje przebiegające z gorączką.

Słuch rozwija się jeszcze w życiu płodowym. Zaczątkiem narządów słuchu są pęcherzyki słuchowe, które pojawiają się po około czterech tygodniach rozwoju zarodka. Organy dojrzewają przez kolejne 10 tygodni, a płód zaczyna słyszeć, mając około pięć miesięcy. Dziecko rodzi się więc z częściowo wykształconym słuchem. W pierwszych miesiącach życia na głośne dźwięki zwykle reaguje płaczem, ale łagodna, cicha muzyka działa na nie kojąco. Maluch może więc słuchać spokojnej muzyki lub śpiewu rodziców, dzięki czemu będzie poznawał rytm i tempo.

Jak jeszcze bawić się z noworodkiem? Możemy zabrać go na spacer. Jeśli na zewnątrz jest odpowiednia pogoda, a noworodek ma już około dwóch tygodni, nic nie stoi na przeszkodzie, by wybrać się z wózkiem w drogę. Maluch będzie mógł usłyszeć różne dźwięki: szum wiatru, szelest liści czy śpiew ptaków. Także łagodne kołysanie wózka sprawi mu przyjemność. Pamiętajmy jednak, by spacerować z dala od ruchliwych ulic, aby uniknąć hałasu.