Na czym polega metoda Vojty dla niemowląt?

Metoda Vojty to forma rehabilitacji, która opiera się na tzw. odruchowej lokomocji. Polega na manualnej stymulacji konkretnych punktów na ciele, a jej celem jest doprowadzenie do pojawienia się prawidłowych wzorców ruchowych (uaktywnienie genetycznie zakodowanych mechanizmów). Terapia została opracowana przez czeskiego neurologa, Vaclava Vojtę. Zaczął nad nią pracować w latach 50. XX wieku, poszukując metody terapeutycznej dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. 

Metoda Vojty składa się z dwóch części: diagnostycznej oraz terapeutycznej. Diagnostyka metodą Vojty pozwala na wykrycie już we wczesnym okresie niemowlęcym ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju (dotyczy to głównie dzieci z tzw. grup ryzyka, do których zalicza się m.in. wcześniaki, niemowlęta z urazami okołoporodowymi, z niską masą urodzeniową czy z wadami genetycznymi).

Rehabilitacja Vojty może być stosowana w terapii wielu zaburzeń ruchowych i schorzeń, np. u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, z niedowładem kończyn czy po operacjach ortopedycznych. Niepokojące sygnały, które powinny zwrócić naszą uwagę to: asymetryczne ułożenie ciała, prężenie nóżek, odginanie główki z prężeniem tułowia, zaciskanie piąstek z kciukiem wewnątrz dłoni, drżenie rąk lub nóg, brak kontaktu wzrokowego, obniżone napięcie mięśniowe. Ważne jest, aby terapię wprowadzić wcześnie (w pierwszym półroczu życia), zanim zostaną utrwalone patologiczne wzorce ruchowe.

Wskazania do rehabilitacji metodą Vojty to m.in.:

• mózgowe porażenie dziecięce,
• wodogłowie,
• zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej,
• asymetria ułożeniowa,
• nieprawidłowości w obrębie stawów,
• miopatie,
• dystrofie mięśniowe
• wady postawy (w tym skolioza),
• opóźnienie rozwoju psychoruchowego.

Rehabilitacja metodą Vojty najczęściej stosowana jest u niemowląt i małych dzieci (wtedy przynosi najlepsze efekty), jednak mogą z niej skorzystać także starsi pacjenci, cierpiący na schorzenia neurologiczne, czy ci, którzy chcą odzyskać sprawność np. po chorobie. 

Przeciwwskazania do rehabilitacji metodą Vojty to: choroba nowotworowa, padaczka, stany zapalne, infekcje (przebiegające z gorączką, wymiotami czy biegunką), antybiotykoterapia. Nie powinniśmy ćwiczyć także z dzieckiem tuż po szczepieniu, kiedy jest osłabione, a miejsce po wkłuciu tkliwe.

Rehabilitacja metodą Vojty przynosi efekty, które są nie tylko widoczne, ale i potwierdzone naukowo. Wpływa ona nie tylko na motorykę, ale i na funkcje całego organizmu, m.in. pobudzenie krążenia czy poprawę funkcji zwieraczy.

Jak wskazuje mgr Marta Kościk z centrum Kinezismed w Lublinie, bez względu na stosowaną metodę, już w pierwszym dniu terapii widoczna jest poprawa funkcjonalna dziecka. Specjalistka podkreśla także, że rodzice powinni kontynuować terapię w domu – jest to wskazane i konieczne. – Żeby metoda była skuteczna, zadania muszą być wykonywane przez rodziców trzy-cztery razy dziennie – mówi fizjoterapeutka.

Musimy pamiętać, że efekty rehabilitacji metodą Vojty nie zależą jedynie od pracy terapeuty, ale i od naszego – rodziców – zaangażowania. Pod okiem specjalisty uczymy się, jak prawidłowo wykonywać ćwiczenia metodą Vojty, a następnie kontynuujemy terapię w domu. Jedna sesja – w zależności od wieku dziecka – trwa od pięciu do 20 minut.

Ćwiczenia metodą Vojty nie polegają na nauce i trenowaniu konkretnych czynności, ale na odblokowaniu zakodowanych wzorców motorycznych, niezbędnych do wykonania określonego ruchu. Metoda Vojty nie wymaga od dziecka świadomej aktywności ruchowej.

Terapia Vojty polega na aktywowaniu odruchowej lokomocji w trzech pozycjach wyjściowych (leżenie na brzuchu, na plecach i na boku) – każda z nich ma wiele wariantów, a do aktywacji wzorców motorycznych wykorzystywanych jest dziesięć stref na tułowiu oraz kończynach.

W czasie rehabilitacji dziecko jest układane w odpowiedniej pozycji i utrzymywane w danym położeniu przez pewien czas. Maluch jest ułożony w tzw. pozycji aktywizującej, która ułatwia stymulację określonych stref. Stosowany bodziec to najczęściej ucisk, wywierany kciukiem, dwoma palcami lub brzegiem dłoni.

Stymulowane strefy to m.in. brzeg przyśrodkowy łopatki, kolec biodrowy przedni górny czy wyrostek boczny guza piętowego – punkty stymulujące receptory czucia głębokiego znajdują się w mięśniach i okolicach okołokostnych. Systematyczne powtarzanie prawidłowych ruchów, które są zakodowane w mózgu, ma za zadanie wyeliminowanie ruchów zastępczych, czyli nieprawidłowych wzorców.

Metoda Vojty nie stwarza zagrożenia dla dziecka. Płacz malucha nie jest związany z bólem, jaki sprawia mu terapia, a z wymuszoną pozycją ciała czy innymi czynnikami (jak głód, ćwiczenie w zbyt jasnym czy zbyt zimnym pomieszczeniu). Gdyby rehabilitacja była bolesna, nie przynosiłaby oczekiwanych rezultatów – ból ogranicza wyzwolenie prawidłowych reakcji ruchowych.

Czy ćwiczenia metodą Vojty są bolesne? Marta Kościk podkreśla, że jest to mit. – Z założenia uciski stosowane w metodzie Vojty nie powinny być bolesne, ale oczywiście zależy to od subiektywnych odczuć dziecka – zaznacza fizjoterapeutka. – W czasie terapii dziecko jest ustawione w wymuszonej pozycji około kilku minut, co może być dla niego niekomfortowe. Ponadto w czasie terapii aktywizowane są wszystkie mięśnie i taka sytuacja nie jest przyjemna – dodaje.