Kiedy noworodek zaczyna widzieć i jak to sprawdzić?

Zawiązki oczu, z których u zarodka rozwinie się narząd wzroku, pojawiają się ok. siódmego tygodnia życia płodowego. Wkrótce potem wykształcają się powieki i rzęsy. Otwarcie powiek następuje w 27. tygodniu ciąży. Wielu rodziców zastanawia się, czy noworodek widzi. Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Noworodek tuż po narodzeniu widzi, ale nieostro, ponieważ całkowity rozwój narządu wzroku jeszcze się nie zakończył.

Intensywny rozwój wzroku u noworodka, a potem niemowlęcia trwa wiele miesięcy. To dzięki temu zmysłowi dziecko uczy się rozpoznawać twarze opiekunów, poznaje samo siebie i otaczający je świat, komunikuje się z innymi, obserwuje zachowania opiekunów i stara się naśladować ich gesty i ruchy. W trakcie zabawy stymuluje wszystkie zmysły do wytężonej pracy i w każdym kolejnym tygodniu coraz lepiej radzi sobie w różnego rodzaju sytuacjach.

Jak już wspomniano, noworodek ma zdolność widzenia od momentu urodzenia. Jako płód reaguje na intensywne światło także w brzuchu mamy. W czasie badania ginekologicznego potrafi odwrócić się od docierającego do niego źródła światła. Po przyjściu na świat dziecko odbiera sygnały wzrokowe, które następnie przesyłane są do jego mózgu i odpowiednio przetwarzane. Szacuje się, że ostrość widzenia noworodka jest nawet 30-krotnie gorsza niż u osoby dorosłej. Obiekty oddalone na odległość powyżej 20 centymetrów są dla noworodka niedostrzegalne. 

Noworodek widzi jedynie pięć procent obrazu dostrzeganego przez osobę dorosłą. Od samego początku zwraca uwagę na światło i kieruje głowę w stronę, z której dochodzi. W pierwszym miesiącu życia dziecko lepiej widzi to, co znajduje się na obrzeżu pola widzenia; obiekty umieszczone na wprost nadal są poza zasięgiem jego wzroku. Obraz jest zamglony i dwuwymiarowy.

Drugi i trzeci miesiąc jest przełomowy dla rozwoju wzroku. Niemowlę:

• zaczyna kierować wzrok na rodziców, ponieważ widzi już stereoskopowo, czyli obuocznie,
• umie wodzić wzrokiem za przemieszczającym się obiektem (na początku w niewielkim zakresie), nie poruszając przy tym głową,
• poszerza pole widzenia nawet do trzech metrów,
• decyduje o tym, na co chce patrzeć,
• ogląda swoje dłonie.

Początkowo niemowlę dostrzega jedynie barwy kontrastowe – czerń i biel; szczególnie atrakcyjne są dla niego proste figury geometryczne w tych właśnie barwach. Dopiero w kolejnych miesiącach widzi kolor żółty i czerwony. Na szerszą paletę barw i wrażliwość na odcienie szarości przyjdzie czas później. Każdy kolejny tydzień życia przynosi poprawę ostrości widzenia. W ciągu pierwszych ośmiu miesięcy życia ostrość widzenia u dziecka poprawia się nawet ośmiokrotnie.

Między trzecim a szóstym miesiącem życia niemowlę zaczyna wyciągać rączki w stronę przedmiotów oraz podejmuje próby chwytania ich. Między siódmym a dziesiątym miesiącem następuje dalszy rozwój widzenia przestrzennego oraz widzenia na odległość. Roczne niemowlę może mieć już bardzo dobrze rozwinięty narząd wzroku.

Wzrok dziecka bada neonatolog tuż po urodzeniu. Sprawdza, czy źrenice noworodka odpowiednio reagują na światło oraz ocenia mięśnie okoruchowe. Bardziej szczegółowemu badaniu poddawane są jedynie wcześniaki. Pierwsza wizyta u okulisty powinna odbyć się po ukończeniu przez dziecko trzeciego miesiąca życia. Ma ona na celu wczesne wykrycie nieprawidłowości i chorób oczu takich, jak retinopatia i choroby nowotworowe. 

Rodzice powinni wiedzieć, jak sprawdzić, czy dziecko widzi. Świadomość dotycząca etapów rozwoju niemowlęcia pełni bardzo ważną rolę w profilaktyce dysfunkcji narządu wzroku.

Charakterystyczne etapy rozwoju wzroku niemowlęcia są łatwe do zauważenia. Jeśli u dziecka nie zaobserwuje się niektórych zachowań, konieczne jest odwiedzenie lekarza w celu dokładnego zbadania. Jak upewnić się, czy dziecko dobrze widzi? W przypadku noworodka podstawą jest dokładne obejrzenie gałek ocznych i powiek. Powinny nas zaniepokoić:

• mimowolne ruchy gałek ocznych,
• przymglona rogówka,
• ropna wydzielina wypływająca z oczu,
• zaczerwienienie oczu,
• opadanie powiek w trakcie otwierania oczu i często przymknięte powieki.

Kiedy udać się do lekarza?

Do okulisty powinniśmy zgłosić się również, gdy jedno- lub trzymiesięczne dziecko:

• nie skupia wzroku na twarzy rodziców,
• gdy pokazuje się mu zabawki, reaguje z opóźnieniem,
• nieprawidłowo reaguje na światło, mrużąc oczy bądź zaciskając powieki.

Starszym, pięcio- lub siedmiomiesięcznym dzieciom należy przyglądać się podczas zabawy i sprawdzać, czy obserwują przedmioty obydwojgiem oczu oraz czy zdobyły umiejętność koordynacji ręka-oko. Jeśli niemowlę ma już rok, a nie interesuje się zabawkami, otoczeniem i nie obserwuje rodziców, wymaga pilnej wizyty u okulisty.