Łysienie plackowate u dziecka – objawy, przyczyny, leczenie

Łysienie plackowate to przewlekła choroba, tzw. dermatoza, czyli choroba skóry. Problem ten dotyczy ok. 0,1-0,2 proc. ludzi, niezależnie od płci. Statystycznie stanowi ok. 2 proc. wszystkich dermatoz. 

Jak nazwa wskazuje, objawem są charakterystyczne wyłysiałe „placki” na owłosionej skórze głowy. Choroba ma podłoże autoimmunologiczne. Może dawać objawy już u dzieci, choć większość przypadków rozpoznaje się u dorosłych pacjentów. Jak wiele chorób autoimmunologicznych, objawy mogą pojawiać się lub nasilać pod wpływem emocji, szczególnie negatywnych, jak stres, strach. 

Łysienie plackowate to choroba przewlekła o charakterze zapalnym. Dochodzi w niej do uszkadzania mieszków włosowych, przez co tracone są włosy w obrębie owłosionej skóry głowy. Łysienie plackowate może dotyczyć także innych owłosionych obszarów ciała. Utrata może obejmować też rzęsy, brwi. Może dotyczyć także innych owłosionych rejonów: pach, włosów łonowych. W dzieciństwie objawia się zwykle utratą włosów na głowie.

Pierwsze objawy łysienia plackowatego zdarzają się już u dzieci. W wielu przypadkach, gdy dziecko łysieje, wynika to z genetycznego podłoża choroby. Nawet co 5. przypadek choroby występuje u innych członków rodziny. Ponadto łysienie plackowate może być wywołane czynnikami emocjonalnymi, psychosomatycznymi: traumą czy stresem. 

Łysienie plackowate u dzieci jest rozpoznawane rzadziej niż u dorosłych pacjentów. To, czy dziecko ma łysienie plackowate, czy inną przypadłość, może rozpoznać tylko lekarz. 

Im wcześniej pojawiają się objawy łysienia plackowatego u dziecka, tym gorsze rokowanie. Choroba jest nieuleczalna. Może być opanowana, aby okresowo nie dawać objawów, lecz mogą zdarzać się nawroty pod wpływem czynników wyzwalających lub pod wpływem współistniejących chorób autoimmunologicznych. U części pacjentów obserwuje się remisje samoistne.

O objawach łysienia plackowatego u dziecka świadczy już nazwa schorzenia. Podobnie jak u dorosłych, tak i u dzieci łysienie plackowate powoduje wypadanie włosów pozostawiające na skórze charakterystyczne okrągłe puste miejsca. Najczęściej łysienie plackowate u dziecka objawia się w rejonie potylicznym oraz na skroniach. 

Nie zawsze objawy są jednoznaczne. Niekiedy uszkodzenia włosów prowadzą do znacznego zniszczenia i połamania, ale nie całkowitego wypadnięcia. Na skórze objętej zmianami chorobowymi niekiedy zauważa się rumień.

Gdy dziecko łysieje, należy znaleźć przyczyny tego problemu. Mogą to być: 

• dziedziczenie choroby, 
• choroby autoimmunologiczne, którym może towarzyszyć wypadanie włosów u dzieci, m.in. choroba Gravesa-Basedowa, 
• choroba Hashimoto,
• choroby zapalne, jak reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroby skóry, jak bielactwo, toczeń rumieniowaty, liszaj płaski,
• poważne problemy emocjonalne, doświadczone traumy, długotrwały stres, poważne zmiany w życiu. 

U podłoża łysienia plackowatego jest stan zapalny mieszka włosowego. Jest to odpowiedź ze strony układu immunologicznego polegająca na uwolnieniu prozapalnych cytokin. W efekcie naskórek ulega obkurczeniu, miniaturyzacji, ścieńczeniu, a włosy wypadaniu. 

Pamiętajmy, że mogą być różne przyczyny wypadania włosów u dzieci – nie tylko łysienie plackowate. Inne powody łysienia to: 

• Ciemieniucha – chociaż „łuski” pokrywające skórę głowy mogą wyglądać jak nieestetyczna „skorupa”, ciemieniucha nie jest efektem braku higieny. Co ważne, jest to częsta przypadłość u dzieci z atopiami skóry, które z kolei mogą być powodowane alergiami. Dlatego odradza się stosowanie „ludowych” sposobów, jak np. smarowanie głowy dziecka masłem. Może to spowodować nasilenie objawów alergii. 
• Zaburzenia psychiczne, jak trichotillomania, czyli niepohamowany przymus wyrywania włosów. Przyczyną mogą być m.in. doświadczane stresy, lęki, traumy. 
• Trichofagia, zaburzenie psychiczne polegające na kompulsywnym zjadaniu wyrywanych włosów.
• Łysienie u dzieci może wynikać z niewłaściwego czesania (np. za mocno związany kucyk czy warkocz) czy szarpania włosów. Jest to tzw. łysienie trakcyjne.
• Niedobory witamin, minerałów, substancji odżywczych.
• Infekcje bakteryjne i wirusowe.
• Infekcje grzybicze owłosionej skóry głowy.
• Pasożyty, które zatruwając organizm, mogą przyczyniać się do łysienia u dzieci.
• Nużyca, która daje objawy podobne do łysienia plackowatego. To choroba wynikająca z obecności pasożytów, nużeńców, które mogą niszczyć mieszki włosowe.
• Zaburzenia hormonalne.

Łysienie plackowate u dziecka należy leczyć, szukając przyczyny wypadania włosów. Gdy dziecko łysieje, praca z ciałem pacjenta jest tak samo ważna, jak praca z psychiką. Terapia psychologiczna powinna przebiegać dwutorowo. Po pierwsze, należy znaleźć przyczyny stresu lub traum (np. zmiana szkoły, rozwód rodziców, zmiana miejsca zamieszkania). Po drugie, nieodzowna jest praca nad samoakceptacją, nad dobrym samopoczuciem. Utrata włosów może być trudnym doświadczeniem wpływającym na codzienne funkcjonowanie i relacje z rówieśnikami. 

W leczeniu plackowatym u dziecka należy przeprowadzić także diagnostykę, np.:

• badania mikologiczne, aby wykluczyć grzybice, 
• badania poziomu hormonów, 
• badania immunologiczne, aby wykluczyć np. toczeń, 
• badania serologiczne, 
• biopsję. 

Jak poza tym leczyć łysienie plackowate u dziecka? Dobre rezultaty przynoszą preparaty poprawiające kondycję skóry i jej ukrwienie. Zauważono również, że łysienie u dzieci może hamować fototerapia i fotochemioterapia. Wspomagająco stosuje się również mezoterapię. 

Poprawie sprzyja podawanie inhibitorów kalcyneuryny, które można stosować również na brwi i powieki. W leczeniu stosuje się na skórę głowy maści cygnolinowe, nalewki z pilokarpiną. W leczeniu ogólnym u dzieci powyżej 2. roku życia stosowana bywa penicylina prokainowa podawana w zastrzyku. Lekarz zleci też suplementy, witaminy i minerały, a także niekiedy kortykosteroidy. Można stosować leki uspokajające i przeciwlękowe, które poprawiają stan emocjonalny pacjenta. Poprawę komfortu psychicznego pacjenta można uzyskać także przez noszenie peruki. 

Całkowite wyleczenie łysienia plackowatego nie jest możliwe. Podobnie jak inne schorzenia skóry, np. AZS czy łuszczyca, w sytuacjach stresowych lub poinfekcyjnych mogą pojawiać się nawroty. Częstość i siła rzutów choroby zależy od przyczyny łysienia plackowatego u dziecka. Rokowania są tym gorsze, im wcześniej pojawiły się objawy, a także jeśli u dziecka występują jednocześnie choroby atopowe skóry.