Haluksy – przyczyny, objawy, leczenie

Haluksy, nazywane również paluchem koślawym, są poważną dolegliwością, która charakteryzuje się występowaniem deformacji w obrębie stopy. Polega ona na koślawym ustawieniu palucha, a także szpotawym ustawieniu kości śródstopia. 

W efekcie palec dotknięty zniekształceniem odchyla się w bok, a część kości (nazywana głową) zaczyna wystawać poza naturalną linię stopy. W obrębie haluksów dochodzi do stanów zapalnych, którym towarzyszą dolegliwości bólowe. Długa deformacja prowadzi do powstania wyrośli kostnej oraz poszerzenia szerokości stopy. Dlatego też kluczowe jest szybkie rozpoznanie palucha koślawego, a następnie wdrożenie odpowiednio ukierunkowanego leczenia.

Występowanie palucha koślawego może mieć podłoże wrodzone lub nabyte. Zniekształcenie to powstaje na skutek niewłaściwego ustawienia stawu śródstopno-klinowego, co pociąga za sobą szpotawe ustawienie kości śródstopia i koślawe ustawienie palucha. W początkowej fazie rozwoju stanu chorobowego może być widoczne jedynie lekkie przechylenie palucha w bok. Wraz z postępem choroby następuje zniekształcenie całego przodostopia. Niekiedy haluksom towarzyszy również zapalenie kaletek podskórnych, modzele oraz poszerzenie stopy (głównie jej konturu).

Poprawne rozpoznanie przyczyny haluksów zwykle jest utrudnione, ponieważ jest to dolegliwość o stosunkowo złożonym procesie rozwoju. Niemniej jednak dużą rolę w patogenezie tego stanu chorobowego przypisuje się predyspozycjom genetycznym, co oznacza, że występowanie palucha koślawego u jednego z rodziców zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się tej deformacji również u dzieci. Oprócz tego za możliwe przyczyny haluksów uznaje się: osłabienie aparatu stawowo-więzadłowego, występowanie tzw. stopy egipskiej/spadzistej (charakteryzuje się ona najdłuższym paluchem i ustawieniem reszty palców w linii prostej), nieprawidłowe nawyki, noszenie niewłaściwego obuwia (np. z wąskimi noskami) i występowanie chorób układowych.

Pojawienie się haluksów najczęściej wynika z zaawansowanego procesu chorobowego oraz ewentualnych powikłań. Osoby dotknięte paluchem koślawym, mogą uskarżać się na:

• dolegliwości bólowe nasilające się przy zakładaniu i noszeniu obuwia, 
• obrzęk w obrębie palucha,
• występowanie stanu zapalnego w torebce stawowej palucha,
• poczucie zmęczenia stóp,
• znaczne poszerzenie przedniej części stopy i jej konturu,
• występowanie modzeli, 
• problemy z wyprostem stopy w obrębie stawu skokowo-goleniowego, 
• nieprawidłowa mechanika chodu,
• zaczerwienienie w obrębie palucha,
• nadwrażliwość górnej części stopy,
• problemy ze wspięciem się na palce,
• utykanie podczas chodzenia.

Ze względu na charakterystyczne objawy, a także widoczną deformację stopy, haluksy są stosunkowo proste do rozpoznania. Diagnozuje je ortopeda na podstawie wywiadu, badania fizykalnego oraz badania RTG.

Haluksy stanowią poważny problem ortopedyczny, który ze względu na uciążliwość objawów towarzyszących może znacząco pogarszać codzienną jakość życia. Ich leczeniem zajmuje się ortopeda oraz fizjoterapeuta, wyspecjalizowany w ortopodologii. W zależności od stopnia zaawansowania wdraża się leczenie zachowawcze lub operacyjne.

Leczenie zachowawcze haluksów powinno odbywać się pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. W ramach postępowania fizjoterapeutycznego przy paluchu koślawym wdraża się: 

• masaż tkanek głębokich, który przy regularnym wykonywaniu zmniejsza dolegliwości bólowe, zmniejsza napięcie mięśniowe i przywraca prawidłową postawę stopy;
• uwalnianie punktów spustowych, które polega na uciskaniu odpowiednich struktur mięśniowo-powięziowych;
• falę uderzeniową, która uznawana jest za jedną z najskuteczniejszych metod fizjoterapeutycznych przy leczeniu chronicznego bólu związanego m.in. haluksami;
• laseroterapię wysokoenergetyczną, która polega na stosowaniu lasera o wysokiej mocy (powyżej 500 mW). Jest to tzw. szybka metoda leczenia dolegliwości bólowych;
• igłoterapię suchą, która polega na wprowadzeniu igły akupunkturowej do miejsca deformacji. Jest to metoda inwazyjna, której celem jest poprawienie ukrwienia tkanki poddawanej zabiegowi, a także zmniejszenie napięcia mięśniowego;
• kinesiotaping, czyli plastrowanie dynamiczne, które polega na oklejeniu miejsca zmienionego chorobowo za pomocą specjalnych taśm.

W leczeniu haluksów dużą rolę odgrywa autoterapia, która powinna odbywać się pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Mowa tu przede wszystkim o wykonywaniu ćwiczeń rozciągających mięśnie podudzia, ćwiczeń rozciągających mięśni stopy (zwłaszcza jej przedniej części), a także ćwiczeń koncentrycznych, np. w postaci wspięć na palce.