Skolioza u dzieci – powody występowania, objawy, leczenie

Skoliozę najprościej można zdefiniować jako boczne skrzywienie kręgosłupa. Nie jest to jednak jedyny problem, który dotyka kręgosłupa w przebiegu tej przypadłości. Zaburzone są również naturalne krzywizny kręgosłupa. Może również wystąpić nieprawidłowe obrócenie kręgów wokół własnej osi. 

Ocenia się, że skolioza dotyka nawet 2–3 proc. populacji. Skolioza jest chorobą postępującą stosunkowo szybko, dlatego też konieczne jest szybkie jej wykrycie za pomocą specjalnych badań przesiewowych oraz wdrożenie skutecznego leczenia.

Istnieje wiele teorii, które starają się wytłumaczyć, czym spowodowana jest skolioza u dzieci. Warto nadmienić, że większość skolioz pojawia się bez uchwytnego czynnika wywołującego (tzw. skolioza idiopatyczna). Z tego powodu teorii tłumaczących, co może je powodować, jest w literaturze stosunkowo sporo. 

Jedna z nich zakłada, że skolioza idiopatyczna jest dziedziczona genetycznie. Podejrzenie takie wysnuto na podstawie obserwacji bliźniąt w latach 90. W oparciu o uzyskane dane stwierdzono nie tylko, że jeżeli jeden z bliźniaków choruje na skoliozę, to drugi ma duże szanse aby również rozwinąć tę chorobę, ale także podobieństwo samego charakteru skrzywienia kręgosłupa u rodzeństwa. 

Są również teorie, które zakładają, że skolioza nie jest chorobą dziedziczną genetycznie. W tym przypadku za jej powstanie miałyby odpowiadać nieprawidłowości mięśni biodrowych. To natomiast prowadzić ma do nadmiernego obciążenia kręgosłupa i wytworzenia się skoliozy. 

Powstanie skoliozy wiązane jest również z wadliwą budową miednicy, nieprawidłowościami w mięśniach przykręgowych, a nawet z nieprawidłowym poziomem melatoniny we krwi. Warto jednak podkreślić, że w około 20 proc. przypadków skolioza jest wtórna do innej jednostki chorobowej.

Istnieje wiele podziałów, w oparciu o które możemy podzielić skoliozy. Przede wszystkim możemy wyróżnić skoliozy o znanej przyczynie oraz te w przypadku których przyczyna nie jest znana. Do pierwszej grupy zaliczyć możemy takie skoliozy, jak: kostnopochodne, mięśniowopochodne, nerwowopochodne czy też nabyte. Są one spowodowane m.in. przez choroby, np. dystrofię mięśniową Duchenne’a, długotrwałe wady postawy czy też wrodzone nieprawidłowości w budowie kręgów, do których dochodzi jeszcze na etapie życia płodowego. Skoliozy idiopatyczne, czyli te, których dokładna przyczyna nie jest znana, występują znacznie częściej i odpowiadają za ok 80 proc. wszystkich przypadków skolioz u dzieci.

Skolioza stwierdzana jest przede wszystkim za pomocą zdjęcia RTG kręgosłupa. Warunkiem do jej rozpoznania jest skrzywienie o co najmniej 10 stopni. Niektóre towarzystwa ortopedyczne zalecają również przeprowadzanie badań przesiewowych, które mają za zadanie wykryć skoliozę idiopatyczną na wczesnym jej etapie. Badanie takie polega na ocenie wizualnej klatki piersiowej, pomiarach z zastosowaniem specjalnego przyrządu zwanego skoliometrem oraz badanie topograficzne. Nie wszyscy specjaliści są jednak przekonani co do skuteczności badań przesiewowych, dlatego w niektórych przypadkach dzieci badane są tylko w razie podejrzenia skoliozy.

Uznaje się, że badania przesiewowe powinny być przeprowadzane w przypadku dziewczynek dwukrotnie – w wieku 10 i 12 lat, natomiast u chłopców raz, w wieku 13–14 lat.

Na samym początku, po stwierdzeniu u dziecka skoliozy, należy określić, jak szybko dane skrzywienie może się pogłębiać. Jest to związane nie tylko z tym, jak dane skrzywienie jest duże, ale także z wiekiem dziecka, gdyż im starsze, tym progresja skrzywienia jest mniej dynamiczna. 

Bardzo ważna jest również odpowiednia klasyfikacja skrzywienia. Skrzywienie powyżej 25 stopni klasyfikowane jest jako umiarkowane. W jego przypadku podstawowym sposobem leczenia jest zastosowanie gorsetów, które na przestrzeni ostatnich lat zostały znacząco udoskonalone. Kluczowe przy leczeniu z zastosowaniem gorsetu jest to, ile godzin na dobę dziecko będzie nosiło gorset. W przypadku skrzywienia łagodnego, czyli odchylenia pomiędzy 10–20 stopni, najczęściej stosowaną terapią, obok gorsetu, jest rehabilitacja. 

Wymienione wyżej sposoby leczenia skoliozy są zarezerwowane głównie dla dzieci, w przypadku których rozwój kostny nie został zakończony. Niekiedy również lekarz może zadecydować o obserwacji dziecka i badaniu skrzywienia w regularnych odstępach czasu, gdyż często wada ta koryguje się wraz z upływem czasu. 

Przy głębszych skrzywieniach, sięgających ponad 40 stopni, konieczne jest z reguły leczenie operacyjne. Polega ono na wyprostowaniu kręgosłupa z użyciem implantów i wytworzeniu tym samym trwałego zrostu kostnego między kręgami. Przy dużych skoliozach leczenie operacyjne jest jedyną możliwością leczenia.