Skala Tannera – czy twoje dziecko rozwija się prawidłowo?

Skala Tannera to skala dojrzewania płciowego pozwalająca na ocenę i dokumentację dojrzewania zarówno chłopców, jak i dziewcząt w oparciu o obserwację zewnętrznych narządów płciowych. Umożliwia to lekarzom dość dokładne oszacowanie tempa wzrastania u dziecka, a także wychwycenia zaburzeń z nim związanych. 

Skala Tannera ocenia trzy parametry:

• rozwój piersi u dziewcząt, 
• rozwój narządów płciowych u chłopców,
• owłosienie płciowe zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców. 

Każdy wspomniany parametr rozpatrywany jest w pięciostopniowej skali, gdzie stadium 2. przy ocenianiu piersi u dziewcząt oraz zewnętrznych narządów płciowych u chłopców oznacza rozpoczęcie dojrzewania, stadium 4. traktowane jest jako niemal w pełni zakończony proces, a 5. odpowiada ukończonemu dojrzewaniu. 

Co ciekawe, pojawienie się owłosienia płciowego nie jest swoistym dowodem na rozpoczęcie procesu dojrzewania, gdyż jego pojawienie zależne jest od innych hormonów, m.in. androgenów. Owłosienie może zatem być nadmiernie rozwinięte w przypadku zaburzeń hormonalnych lub zjawiska hipertrychozy, czyli nadmiernego owłosienia. Z tego powodu w przypadku owłosienia płciowego stadium 2., w przeciwieństwie do pozostałych dwóch cech, nie świadczy o rozpoczęciu dojrzewania płciowego.

Skala Tannera jest wykorzystywana przez lekarzy endokrynologów w celu szybkiej oceny dojrzewania dziecka i wychwycenia ewentualnych zaburzeń tego procesu. Aby możliwe było przeanalizowanie uzyskanych danych, potrzebna jest wiedza, jak przebiega prawidłowy proces dojrzewania u dzieci w tym samym wieku. 

Przykładowo za normę uchodzić będzie inne stadium w przypadku 12-latka, a inne u 15-latka. Skala Tannera jest również prosta w zastosowaniu, jednoznaczna, a badanie można przeprowadzić niemal w każdych warunkach bez konieczności użycia specjalistycznego sprzętu.

Skala Tannera opiera się przede wszystkim na wzrokowej ocenie cech dojrzewania płciowego. Samo oglądanie nie pozwala jednak w pełni oszacować, na jakim etapie rozwoju płciowego znajduje się dziecko lub nastolatek. 

W tym celu konieczne jest badanie palpacyjne, czyli dotykanie. Pozwala to lekarzowi m.in. odróżnić rozwój tkanki gruczołowej w piersi dziewczynki od tkanki tłuszczowej odkładającej się w tej okolicy, która oczywiście nie świadczy o rozpoczęciu procesu dojrzewania. 

W przypadku chłopców bardzo ważna jest ocena objętości jąder, która jest bardziej rzetelną informacją niż jedynie wzrokowa ocena cech płciowych i samo oglądanie tej okolicy.

Zarówno chłopcy, jak i dziewczynki do badania muszą być w pełni rozebrani. Lekarz powinien w trakcie badania zapewnić intymność dziewczynce, aby nie było ono dla niej krępujące. 

Jak już zostało wcześniej wspomniane, podczas badania lekarz ocenia wzrokowo oraz palpacyjnie rozwój piersi u dziewczynki. Tzw. pączki piersi, traktowane w skali Tannera jako stadium drugie, w populacji polskiej pojawiają się u dziewcząt średnio w wieku ok. 10 lat. Nie powinny jednak pojawić się wcześniej niż przed 8. rokiem życia, oraz nie później niż do 13. roku życia. 

Innym ocenianym parametrem jest owłosienie łonowe. U prawidłowo dojrzewających dziewczynek pojawia się ono między 9. a 14. rokiem życia. 

Badanie z wykorzystaniem skali Tannera jest bardzo ważne, gdyż ewentualne zaburzenia dojrzewania płciowego mogą być objawem innej, poważnej choroby. Przed wizytą u lekarza porozmawiaj zatem z córką, wytłumacz jej jak w zarysie ogólnym wygląda badanie oraz przekonaj, że lekarz lub lekarka jest po, aby udzielić fachowej pomocy.

Pierwszym etapem badania, tak jak w przypadku dziewczynek, jest rozebranie chłopca. Tak samo jak w przypadku dziewcząt, chłopcy także powinni mieć zapewnioną intymność podczas badania. W trakcie jego trwania lekarz ocenia wzrokowo, a następnie palpacyjnie, zewnętrzne narządy płciowe. 

W tym celu używa również specjalnego narzędzia – orchidometru. Jest to przyrząd złożony z kilku różnej objętości koralików połączonych ze sobą sznurkiem. Każdy koralik ma określoną wielkość i porównywany jest do jądra chłopca. W ten sposób lekarz może określić objętość tego narządu, a tym samym stwierdzić, na jakim etapie dojrzewania płciowego znajduje się dziecko. 

W przypadku chłopców za początek pokwitania uznaje się moment, w którym objętość jąder osiągnie wartość 4 ml. Odpowiada to stadium drugiemu w skali Tannera. Jądra osiągają tę wielkość w ok. 11. roku życia chłopca, jednak nie później niż do 13. roku życia i nie wcześniej niż w 9. roku życia.