Filozofia dla dzieci – tak czy nie?

Filozofia to sztuka zadawania pytań. Każdy, kto ma dzieci, wie, że w ilości pytań nie mają sobie równych! Dlatego filozofia dla dzieci to doskonały pomysł na wspólne znalezienie co najmniej części wyjaśnień, na naukę, zabawę, inspirację. Na rynku jest coraz więcej książek z dziedziny filozofii dla dzieci. Dla dzieci, które nudzą zwykłe książki, możemy znaleźć audycje radiowe, czasopisma, gry i zabawy filozoficzne, programy online.

‒ Przede wszystkim chciałabym, żebyśmy nie nazywali filozofii przedmiotem szkolnym. Bardzo często zjawisko, problem, temat są dla dzieci fascynujące, ale tylko poza szkołą. Fakt, że jakieś zagadnienie pojawia się na lekcjach, może pozbawić ten temat swoistego uroku i nadać, że tak powiem, brzemię obowiązku. To nierzadko zniechęca dzieci i młodzież. Podobnie jest z filozofią. Nie chciałabym, żeby dzieci uczyły się filozofii, ale chciałabym, jak pisał Janusz Kuczyński, żeby uczyły się żyć i filozofować – tłumaczy Barbara Dudek, polonistka.

Filozofia dla dzieci z definicji powinna być nauką stawiania pytań, a nie „zakuwaniem” listy filozofów. Dzieci można zainteresować filozofią tylko przez odwołanie do ich naturalnej i nieograniczonej ciekawości świata. Już kilkulatki interesują się przecież tym, skąd się wzięły, kto mieszka w kosmosie, kto to jest Bóg i gdzie mieszka zmarła babcia. Odpowiadamy na te pytania stosownie do wieku i percepcji dzieci. Inspiracji możemy szukać w książkach filozoficznych, takich jak: 

• Ada Augustyniak „Wytwórnik filozoficzny” ‒ aktywizuje i pobudza kreatywność.
• Sophie Boizard „Filozofowie do dzieci” ‒ książka przeznaczona dla dzieci w wieku gimnazjalnym. Historie z życia dwojga młodych ludzi – Klary i Leona – połączone z cytatami filozofów: od starożytnych do współczesnych.
• Oscar Brenifier „Dzieci filozofują” ‒ seria pięciu książek, nt. dobra, zła, własnej tożsamości, piękna i uczuć. Wartościowa lekcja odpowiadająca na pytania dotyczące codzienności: czy musimy być dla wszystkich mili? Czy można mówić wszystko? Czy zawsze trzeba słuchać rodziców? Kim jesteśmy i czy sami o tym decydujemy? Jak to jest być samemu, być z przyjaciółmi, a nawet… być zakochanym? To doskonałe kompendium wiedzy dla wszystkich: dzieci i dorosłych. To nie jest nudny wykład. To filozofia praktyczna!
• Hanna Łupińska „Jestem. Filozoficzne pytania, które zadają dzieci” ‒ książka rozwijająca wyobraźnię, twórcze myślenie zarówno dziecka, jak i… rodzica, który mierzy się z milionem pytań ze strony dziecka. Nad odpowiedziami na wiele z tych pytań łamał sobie głowę niejeden filozof!
• Michale Piquemal „Bajki filozoficzne” ‒ to historie, które bawią i uczą, ciekawie zilustrowane.

Filozofia dla dzieci pobudza twórcze myślenie, uczy refleksji, rozwijania wypowiedzi i rozwiązywania problemów. Filozofowanie to nie tylko teoria – doskonale można je zastosować w praktyce. W pierwszych latach życia dziecka siłą rzeczy podstawą są domowe zajęcia filozofii, dopiero na etapie szkolnym pojawiają się elementy takich zajęć, a regularne kursy filozofii, wraz z przygotowaniem do egzaminu maturalnego, w szkole średniej. Jak zorganizować domowe zajęcia z filozofii dla dzieci? Oto kilka podpowiedzi: 

• Książki filozoficzne dla dzieci. Wspólne czytanie i filozofowanie jest bezcenne.
• Gry filozoficzne ‒ pomysły znajdziemy m.in. w książce „Filozofuj z dziećmi. Poradnik do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą” Łukasza Krzywonia.
• Uczestnictwo w realnych lub wirtualnych warsztatach dla dzieci, dla rodziców lub dla rodziców z dziećmi. Szkolenia z metod edukacji filozoficznej dla rodziców i nauczycieli oferuje m.in. redakcja dwumiesięcznika filozoficznego „Filozofuj!”, zajmująca się również promowaniem filozofii dla dzieci. Pod patronatem pisma „Filozofuj” wydawane są książki filozoficzne dla dzieci.

Filozofia dla dzieci to doskonała nauka kreatywnego myślenia. Z definicji filozofia może być też nauką o historii filozofii, czyli poznawaniem myślicieli od starożytności do współczesności. Pamiętajmy, że na naukach filozoficznych wyrasta w dużej mierze kultura, sztuka, etyka.

Jacy filozofowie są doskonali dla dzieci? ‒ Uważam, że wszyscy, ale odpowiednio „podani”‒ podpowiada mgr filologii polskiej Barbara Dudek. 

‒ Pamiętajmy, że określenia zapożyczone z filozoficznych nurtów, jak stoicyzm, hedonizm czy choćby miłość platoniczna, są zakorzenione w naszym potocznym języku. Ich rozumienie, pojmowanie znaczenia i pochodzenia jest bardzo istotne. Dla dzieci i młodzieży polecam więc lekturę książek o filozofii dostosowanych do wieku odbiorców. Myślę, że na zajęcia z filozofii dla dzieci wybrałabym „Małą historię filozofii” Maciaka czy „Komiksowe wprowadzenie do filozofii”. Treść podana w lekkiej formie jest przez uczniów łatwiej przyswajana – tłumaczy ekspertka.

W sieci znajdziemy również ciekawy funpage „Filozofia dla zepsutych dzieci”. W druku dostępny jest natomiast tom „Filozofia dla zepsutych dzieci – starożytność”. Sztuką – także w zakresie filozofowania – jest znajdowanie wspólnego języka między rozmówcami. Porozumienie z dziećmi i młodzieżą można osiągnąć, odwołując się do bliskich im sposobów komunikowania się, a także do lubianych metod przekazywania treści – do komiksów i memów. Uczenie za pomocą humoru i śmiechu to jedna z najskuteczniejszych metod nie tylko w zakresie nauki filozofii.