Czym są zaburzenia zachowania u dzieci?

Zaburzenia zachowania u dzieci to temat bardzo szeroki. Mogą objawiać się one w różny sposób, zależny od osobowości dziecka czy też jego wieku. Zdefiniowane są jako trwałe zachowania antyspołeczne czy buntownicze, które zakłócają rozwój dziecka oraz negatywnie wpływają na funkcjonowanie osób w jego otoczeniu. 

W niektórych skrajnych sytuacjach, głównie w przypadku nastolatków, może dochodzić do łamania prawa i konfliktów z władzą. Zawsze jednak zaburzenia zachowania u dziecka wiążą się ze świadomym działaniem na niekorzyść innych osób i zasad życia w danej grupie społecznej. Od „złego humoru” u dziecka odróżnia je to, że przy tego typu zaburzeniach działania dziecka zdecydowanie przekraczają ogólnie przyjęte normy, charakteryzują się dużą agresją oraz buntem.

Aby stwierdzić u dziecka zaburzenia zachowania, muszą być one utrwalone, mieć charakter jednoznacznie buntowniczy, antyspołeczny i przekraczać przyjęte ogólne normy społeczne. Najpopularniejsze kryterium czasowe uwzględniane przez psychologów i psychiatrów dziecięcych to 6 miesięcy. 

Najczęstszą formą zaburzeń są tzw. zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Objawami, które możemy zauważyć w ich przebiegu są m.in. nieprzestrzeganie reguł społecznych, ciągłe kłócenie się, nieadekwatne wybuchy złości, gniew, obwinianie innych za swoje niepowodzenia oraz używanie przekleństw. W odróżnieniu jednak do innych, poważniejszych zaburzeń zachowania, nastolatki oraz dzieci nie łamią prawa oraz nie popadają w konflikt z prawem. Z reguły stawiają bardzo aktywny opór wszelkim ograniczeniom czy nakazom ze strony osób dorosłych. Mogą również znęcać się nad innymi ludźmi, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Mają bardzo mało cierpliwości i w łatwy sposób mogą zostać wyprowadzone z równowagi. Cechują się również brakiem szacunku do innych ludzi oraz autorytetów. 

Dzieci o zaburzonym zachowaniu często prowokują również swoim zachowaniem innych, a także manipulują ludźmi. Co ciekawe, wszystkie wymienione zachowania dzieci oraz nastolatki najczęściej prezentują w obecności osób, które dobrze znają, a więc rodziców czy też rodzeństwa. Mogą jednak maskować swoje zachowanie w obecności obcych, co dodatkowo utrudnia diagnostykę.

W przypadku zaburzeń zachowania u dziecka musisz zdać sobie sprawę, że aby skutecznie pomóc dziecku, potrzebna jest kompleksowa opieka. Aby trwale poradzić sobie z zachowaniem opozycyjno-buntowniczym, niezbędna jest współpraca całego środowiska znajdującego się wokół dziecka. W pomoc należy włączyć szkołę, grupę rówieśników, całą rodzinę, psychoterapeutów oraz niekiedy również psychiatrę. W przypadku rodziców bardzo ważny jest skuteczny trening rodzicielski. Polega on na nauce egzekwowania reguł panujących w domu i stosowaniu wzmocnienia pozytywnego, polegającego na nagradzaniu dziecka, kiedy zrobi coś dobrego. 

W procesie leczenia zaburzeń bardzo ważna jest także współpraca z psychoterapeutą. Polega ona m.in. na pracy z dzieckiem, w trakcie której uczy się ono innych sposobów rozwiązywania swoich problemów. Terapeuta uczy je również, jak reagować, kiedy coś idzie nie po jego myśli.

Pamiętaj, że leczenie tego typu zaburzeń jest długie, a na efekty trzeba niekiedy bardzo długo czekać. Kluczowe jest jednak jak najszybsze rozpoczęcie pracy z dzieckiem, gdyż im wcześniej zostanie ono podjęte, tym większa szansa na powodzenie leczenia.

Leczenie farmakologiczne, a co za tym idzie zaangażowanie lekarza psychiatry w cały proces, powinno być w przypadku zaburzeń zachowania ograniczone. Jest to spowodowane przez fakt, że największe korzyści w tym przypadku przynosi psychoterapia i praca z dzieckiem. 

Lekarz psychiatra ma za zadanie przede wszystkim postawić odpowiednią diagnozę, stwierdzić inne, współwystępujące zaburzenia, a w konkretnych sytuacjach wdrożyć leczenie. Farmakoterapia ma jednak za zadanie działać objawowo, np. w przypadku wystąpienia objawów depresyjnych. Sama w sobie nie rozwiązuje problemu związanego z zaburzeniami zachowania u dzieci, a jedynie wspomaga cały proces leczenia.