Opieka na dziecko – co należy o niej wiedzieć?

Zgodnie z kodeksem pracy opieka na dziecko przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym w stosunku pracy, czyli na umowę o pracę. Umowy cywilnoprawne oznaczają, że świadczenie takie jak opieka na dziecko nie ma zastosowania. Jeśli więc pracujesz na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, nie możesz skorzystać z opieki na dziecko.

Opieka na dziecko przysługuje obojgu rodzicom, ale jest to „wspólny pakiet”, co oznacza, że jeśli jeden rodzic skorzysta z opieki, to drugi ma do dyspozycji proporcjonalnie mniejszy jej wymiar. Wziąć opiekę na dziecko może rodzic, który nie jest pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Termin „opieka na dziecko” bywa różnie interpretowany. Wyróżnia się:

• opiekę nad dzieckiem zdrowym do 14 r.ż.,
• opiekę nad dzieckiem chorym, czyli zwolnienie L4 na dziecko.

Opieka nad dzieckiem zdrowym to w skali roku zaledwie dwa dni. Co ważne, są to dwa dni niezależnie od liczby dzieci. Jeśli nie zostaną wykorzystane, nie przechodzą na następny rok. Nie wypłaca się również ekwiwalentu za ich niewykorzystanie.

Co ważne, czas opieki na dziecko można dzielić na godziny. A więc przy pełnym etacie jest to łącznie 16 godzin do wykorzystania w skali roku.

Dwa dni przysługują w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin. Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze dni opieki są adekwatnie do wymiaru pracy zmniejszone. Pracownica lub pracownik samodzielnie zgłasza, kiedy chce taki dzień lub godziny wykorzystać.

Jeśli pracownik jest zatrudniony na umowę o pracę w kilku zakładach pracy, w każdym z nich przysługują mu dwa dni opieki na dzieci. Jednak w każdym przypadku dni te są współdzielone z drugim rodzicem, także w związkach nieformalnych lub po rozwodzie.

Opieka nad dzieckiem chorym, czyli zwolnienie L4, przysługuje w wymiarze maksymalnie 60 dni w roku. Zwolnienie wystawia lekarz po rozpoznaniu choroby u dziecka. Zgodnie z obecnymi przepisami i kontrolami ZUS zwolnienia wystawione podczas teleporad są weryfikowane. Oznacza to, że aby uzyskać zwolnienie na dziecko, niezbędne może być udanie się do placówki medycznej w celu zbadania małego pacjenta przez lekarza.

Branie opieki na dziecko budzi niekiedy wątpliwości rodziców, zdarza się również, że powoduje to niezadowolenie współpracowników, np. osób bezdzietnych.

Zasady przyznawania dni wolnych rodzicom reguluje Kodeks pracy, w tym przypadku art. 188, który brzmi: – Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Opieka na dziecko w formie dwóch dni przysługuje pracownikom niezależnie od stażu pracy. Natomiast prawo do nich wygasa, gdy dziecko (lub najmłodsze z dzieci) ukończy 14 lat.

Z kolei opieka nad dzieckiem chorym to 60 dni w roku w przypadku dziecka do 14. roku życia lub 14 dni w przypadku dzieci do 18. roku życia. Jeśli dziecko jest w wieku 14-18 lat i ma orzeczenie o niepełnosprawności, rodzicom przysługuje 30 dni na opiekę.

Opieka nad zdrowym dzieckiem

Opiekę na dziecko w formie dwóch dni rocznie można wziąć w dowolnie wybranym momencie. Może to być np. potrzeba wizyty u lekarza, ale także po prostu potrzeba pozostania w domu z dzieckiem w dniu wolnym od zajęć lekcyjnych. Opiekę można brać nawet po urlopie wypoczynkowym czy po zwolnieniu L4.

Przepisowe 16 godzin można też dowolnie dzielić, np. po godzinie lub po dwie godziny. Nie ma limitu liczby zwolnień od pracy z tego tytułu, poza limitem 16 godzin łącznie. Można też wykorzystać oba dni opieki na dziecko naraz.

Opieka dwóch dni nad dzieckiem zdrowym do 14. r.ż. przyznawana jest po zgłoszeniu pracodawcy i wypełnieniu odpowiedniego wniosku. Decyzja jednak należy do pracodawcy, który może, ale nie musi, przychylić się do prośby pracownika. Ewentualna odmowa przydzielenia opieki nad dzieckiem może być jednak podyktowana wyłącznie poważnymi i obiektywnymi przyczynami. W razie odmowy ze strony pracodawcy pracownik może skierować sprawę do sądu i ZUS.

Jak złożyć wniosek o opiekę nad dzieckiem

Jednorazowo, zwykle rozpoczynając pracę (lub po powrocie z urlopu macierzyńskiego), składa się oświadczenie, w którym rodzic deklaruje korzystanie lub nie z opieki na dziecko. Zaznacza się również, ile dni opieki na dziecko wykorzysta każdy rodzic. Co ważne, w pierwszym w danym roku kalendarzowym wniosku pracownik określa, czy będzie korzystać z opieki na dziecko w wymiarze dni, czy godzin.

Aby uzyskać opiekę nad dzieckiem, składa się wniosek do pracodawcy ze wskazaniem danych dziecka. Podajemy także, ile dni lub godzin wykorzystamy w danym terminie. Wniosek o dwa dni opieki nad dzieckiem wypełnia się zgodnie z wewnętrznymi przepisami firmy, np. w intranetowym pracowniczym dzienniku obecności lub przedstawiając go pracodawcy na piśmie.

Opieka nad chorym dzieckiem nie wymaga wcześniejszego przedłożenia wniosku. Lekarz wystawia zwolnienie L4 na dziecko. Pracownik dodatkowo wypełnia druk Z-15A, aby otrzymać zasiłek opiekuńczy. Wniosek o wypłatę świadczenia należy przedłożyć do sześciu miesięcy od ostatniego dnia opieki nad dzieckiem.

Czy opieka nad dzieckiem jest płatna? To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. Zgodnie z przepisami dwa dni opieki nad dzieckiem są pełnopłatne. Możemy więc wziąć opiekę nad dzieckiem bez ryzyka zmniejszenia wynagrodzenia.

Natomiast w przypadku korzystania z L4 na dziecko wypłacany jest przez ZUS zasiłek opiekuńczy. Opieka nad chorym dzieckiem oznacza wypłatę w wysokości 80 procent podstawy wymiaru zasiłku.