Mammografia. Kiedy zgłosić się na badanie?

Mammografia (MMG, MRTG) to badanie obrazowe wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie. Badanie mammograficzne jest nieinwazyjne, to jedna z metod profilaktyki raka piersi.

Mammografia polega na wykonaniu zdjęć rentgenowskich piersi. W trakcie badania są one umieszczone między dwoma płytkami i uciśnięte, co może powodować dyskomfort, jednak ucisk jest konieczny, ponieważ pozwala na uzyskanie dokładniejszego obrazu.

Mammografia a USG

Zarówno mammografia, jak i USG piersi są badaniami obrazowymi– mammografia to nic innego jak rentgen piersi (wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie), z kolei ultrasonografia (USG) wykorzystuje fale ultradźwiękowe. USG jest zalecane kobietom młodszym, u których dominuje gruczołowa budowa piersi, z kolei mammografia polecana jest kobietom dojrzałym, u których w piersiach przeważa tkanka tłuszczowa.

Dlaczego budowa piersi ma znaczenie? Promieniowanie lepiej uwidacznia zmiany w tkance tłuszczowej, z kolei fale lepiej sprawdzają się podczas badania tzw. gęstych piersi, czyli tych zbudowanych z tkanki gruczołowej. Nie znaczy to jednak, że dojrzałe kobiety nie mogą wykonywać USG piersi – często jest ono zalecane jako dodatkowa diagnostyka. Jednak badaniem pierwszego wyboru powinna być mammografia.

Co ważne, mammografia może być wykonywana np. u kobiet, które mają implanty piersi, nie jest natomiast wskazana dla kobiet w ciąży i matek karmiących – one powinny wykonać USG piersi. Nie bójmy się badania w ciąży czy podczas karmienia, a jeśli coś nas niepokoi, udajmy się do lekarza. Niestety wciąż wiele sytuacji jest bagatelizowanych – rak piersi nie omija kobiet spodziewających się dziecka ani karmiących. „Grudki” brane za zastój mleka mogą okazać się zmianami nowotworowymi.

Mammografia nie jest zalecana kobietom poniżej 35. roku życia właśnie ze względu na gruczołową budowę piersi. Jeśli regularnie wykonujesz USG piersi, lekarz radiolog na pewno zasugeruje, że już czas, aby wykonać badanie mammograficzne. A jeśli wcześniej nie robiłaś profilaktycznych badań – nie zwlekaj. Pamiętaj, że mammografia może uwidocznić także te zmiany, których nie wyczuwasz palpacyjnie. Nawet jeśli nic cię nie niepokoi (nie masz wycieku z brodawki sutkowej, nie jest ona wklęsła, nie wyczuwasz zmian w budowie piersi itp.), regularne badania profilaktyczne są niezwykle ważne.

Mammografia to badanie wykonywane na stojąco. Musisz rozebrać się od pasa w górę, zdjąć łańcuszki i tym podobne ozdoby. Piersi umieszczane są na „blacie” i uciskane płytkami, następnie wykonuje się zdjęcia rentgenowskie.

Jeśli kiedykolwiek miałaś wykonywane RTG, wiesz, że badanie nie trwa długo– podobnie jest w przypadku mammografii. Czas, który spędzisz w gabinecie, obejmuje rozbieranie i ubieranie się, odpowiednie ułożenie piersi oraz wykonanie zdjęć.

Czy mammografia boli

Wiele kobiet uznaje mammografię za niezbyt przyjemne badanie ze względu na konieczność ściśnięcia piersi płytkami. Odczucie są różne, zależą od indywidualnego progu bólu, rozmiaru piersi i ich gęstości.

Samo uciśnięcie piersi jest konieczne, zapobiega ich przesuwaniu podczas badania oraz – co ważniejsze – pozwala na uzyskanie obrazu dobrej jakości. Producenci sprzętu do mammografii pracują nad rozwiązaniami, które mają na celu zminimalizowanie dyskomfortu u pacjentek. Tę rolę mają spełnić m.in. elastyczne płytki kompresyjne, które dopasowują się do kształtu piersi.

Jak się przygotować do mammografii

Jak czytamy na stronie Narodowego Instytutu Onkologii, do badania mammograficznego nie trzeba się specjalnie przygotowywać, jednak warto skorzystać z następujących rekomendacji:

• na mammografię najlepiej zgłosić się w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, kiedy piersi są mniej wrażliwe na dotyk (dotyczy pacjentek przed menopauzą) – najlepiej pomiędzy 5. a 12. dniem cyklu;
• w dniu badania nie należy stosować kosmetyków takich, jak: dezodorant, balsam do ciała, perfumy w okolicach pach i górnej połowy ciała. Mogą one spowodować zmiany obrazu mammograficznego, a co za tym idzie – konieczność powtórzenia badania.

Zalecane jest także włożenie wygodnej odzieży, którą łatwo zdjąć, oraz zrezygnowanie z ozdób i biżuterii (jak kolczyki lub łańcuszki – i tak będzie trzeba się ich pozbyć na czas badania).

Cena mammografii w dużej mierze uzależniona jest od miejscowości i placówki, w której chcemy wykonać badanie. Zapisując się na badanie mammograficzne prywatnie, powinnyśmy liczyć się z wydatkiem rzędu 100–300 zł. Mammografia „na fundusz” wykonywana jest bezpłatnie, jednak potrzebujesz skierowania (dotyczy to kobiet, które nie są objęte programem profilaktyki raka piersi).

Kobiety między 50. a 69. rokiem życia mogą skorzystać z programu profilaktyki raka piersi finansowanego przez NFZ. Przeznaczony jest on dla kobiet, które spełniają jedno z kryteriów:

• nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat,
• w ramach profilaktyki raka piersi otrzymały pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia czynnikami ryzyka (rak piersi wśród członków rodziny, mutacja w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2).

Mammografię wykonamy w placówkach posiadających umowę z NFZ (listę przychodni, w których możesz wykonać mammografię w ramach programu, znajdziesz na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia) lub w mammobusach. To mobilne punkty, w których wykonamy bezpłatne badanie mammograficzne. Listę miejsc, które danego roku odwiedzają mammobusy, również znajdziesz na stronie NFZ.

Na mammografię wykonywaną w ramach programu profilaktyki możemy zgłosić się same lub po otrzymaniu zaproszenia. Jeśli nie jesteś w tej grupie wiekowej i chcesz zrobić badanie na własną rękę, zgłoś się po skierowanie do lekarza (najczęściej wybieramy się po nie do ginekologa) i wykonaj badanie w ramach NFZ. Oczywiście mammografię możesz zrobić także prywatnie, wtedy nie potrzebujesz skierowania.