Zapalenie zatok – co na zatoki u dziecka?

Zatoki przynosowe to wypełnione powietrzem przestrzenie w kościach twarzoczaszki, połączone z jamą nosową. Wyróżniamy zatoki szczękowe, sitowe, czołowe oraz klinowe. U małych dzieci najczęściej rozwija się zapalenie zatok sitowych lub szczękowych.

Ostre zapalenie zatok najczęściej ma podłoże wirusowe, rzadziej bakteryjne lub alergiczne. Wirusy odpowiedzialne za ostre zapalenie zatok to: rinowirusy, orbiwirusy, wirus RS, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy. Z kolei za bakteryjne zapalenie zatok najczęściej odpowiadają Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.

Objawy ostrego zapalenia zatok u dziecka to:

• niedrożność nosa,
• wyciek lub zaleganie ropnej wydzieliny w nosie,
• upośledzenie węchu,
• ból głowy, twarzy lub zębów,
• bóle mięśniowe,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• kaszel,
• brak apetytu,
• zmęczenie, uczucie rozbicia.

Gdy objawy utrzymują się powyżej 10 dni, a po chwilowej poprawie nastąpiło ponowne pogorszenie lub zapalenie ma ciężki przebieg (wysoka gorączka, ropna wydzielina, obrzęk i ból w okolicy oczodołu) możemy mieć do czynienia z nadkażeniem bakteryjnym.

Niepowikłane ostre zapalenie zatok ma charakter samoograniczający się, a dolegliwości ustępują w ciągu tygodnia. Gdy objawy utrzymują się dłużej niż 12 tygodni, rozpoznaje się przewlekłe zapalenia zatok. Zazwyczaj ma ono łagodny charakter i ustępuje wraz z dojrzewaniem układu odpornościowego chorującego dziecka.

Diagnoza odbywa się na podstawie wywiadu i badania laryngologicznego (rynoskopii przedniej). Nie ma potrzeby rutynowego wykonania badania obrazowego (badaniem pierwszego wyboru jest w tym przypadku tomografia komputerowa) lub mikrobiologicznego. Rozbudowanej diagnostyki wymaga przewlekłe zapalenie zatok (należy wykluczyć m.in. skrzywienie przegrody nosowej, przerost migdałka) czy wystąpienie powikłań.

Leczenie ostrego zapalenia zatok polega na zwalczaniu objawów: stosowane są leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe (paracetamol lub ibuprofen), a także preparaty, które ułatwiają rozpuszczenie i usunięcie wydzieliny (jak sól hipertoniczna w sprayu). Ostre zapalenie zatok wywołane nadkażeniem bakteryjnym wymaga wprowadzenia antybiotyku.

Chcąc odetkać zatoki dziecka, skupmy się na higienie nosa (regularne oczyszczanie, dbanie o nawilżenie śluzówki), a płukanek na zatoki nie stosujmy na własną rękę (płukanie zatok wykonujmy na zlecenie lekarza, jest ono wykorzystywane w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok). W pozbyciu się zalegającej się wydzieliny mogą pomóc inhalacje parą wodną lub nebulizacje z soli fizjologicznej.

Zapalenie zatok nie powinno być bagatelizowane. Nawet gdy ma łagodny przebieg, warto odwiedzić lekarza. Nieleczone zapalenie zatok może prowadzić do powikłań takich, jak zapalenie opon mózgowych.

Oprócz wskazanego przez lekarza leczenia objawowego, warto stosować domowe sposoby na zapalenie zatok u dziecka:

• wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa dziecko, dbanie o odpowiednią wilgotność,
• leżenie z głową uniesioną wyżej (co ułatwia spływanie wydzieliny),
• inhalacje lub nebulizacje,
• nawilżanie śluzówki nosa,
• ciepłe okłady.

Ważne jest także codzienne wsparcie układu odpornościowego – to m.in. aktywność fizyczna, wysypianie się czy zróżnicowany jadłospis.